Auteur Daan Esch is iemand die het complete plaatje ziet. Al tijdens de voorstelling van zijn vorige boek, Stem, wist hij het publiek aan zijn lippen te hangen. Dat hij zijn volgende boek een zestal jaren later zo nauwgezet heeft uitgewerkt, samen met de presentatie ervan, verbaasde ons dan ook helemaal niet. In het Dilbeekse CC De Westrand wist hij letterlijk de ziel eventjes uit ons lijf te halen om ze te wegen terwijl hij ze ook voeding gaf met poëzie en muziek, geprojecteerd op beelden die de verbeelding nog extra kracht bijzetten.
Het was een mysterieus maar boeiend gegeven, de manier waarop theater en wetenschap door mekaar liepen. Het kan een beetje vergeleken worden met de professor die vooraan in de aula staat en niet uit de syllabus leest, maar een boeiend verhaal vertelt waarbij de studenten zo gegrepen raken dat ze aan zelfonderzoek gaan doen en af en toe zelfs eens bevestigend knikken. Esch schetst het verhaal van dokter Faust, de persoon die echt heeft geleefd en die de verbeelding van zovele schrijvers en componisten liet op hol slaan. Hij vertelt het verhaal over de dubbelzinnige man en wetenschapper die hij was en hoe hij in vreemde omstandigheden om het leven kwam waardoor men ging insinueren dat hij wel een pakt moet gehad hebben met de duivel dat zich tegen hem had gekeerd. Het verhaal ging zodanig leven dat het de Engelse schrijver – voorganger van Shakespeare – Marlowe ter ore kwam. Een toneelstuk ontstond dat zijn weg in een meer groteske en volkse vorm naar de Duitse scene bracht… En plots kwam er vernieuwde interesse. De grote Goethe, die zichzelf net als Faust als wetenschapper zag, schreef zijn verhaal. En dat allemaal vanuit een diepere filosofie. De strijd tussen goed en kwaad, licht en donker wordt duidelijk.
Esch vertelt niet enkel geschiedenis, maar gaat ook de filosofische toer op en spit het hele vraagstuk op rond de perfectie van de mens. Wil niet iedereen perfect zijn en balen we niet allemaal van onze gebreken. En vooral, hoe ver zouden we gaan om gelukkig te zijn met onszelf. Hij toetst niet enkel het publiek, maar vertelt honderduit over de componisten die zich lieten inspireren door het Faust-verhaal en kijkt ook diep in hun boezem. Hij legt het verhaal van de wetenschapper die Faust was, de man die zijn verloren leven wilde inhalen, die perfect wil zijn, naast de levens van componisten als Schumann, Gounod en Spohr. Tussen zijn overpeinzingen en vertellingen in, klinkt muziek. Sopraan Charlotte Wajnberg en bas-bariton Shadi Torbey brengen de meest betekenisvolle liederen die er ooit binnen het Faust-repertoire werden gebracht. De zuivere stem van Wajnberg staat voor licht en onschuld. Een beetje voor het Gretchen uit het hele verhaal, het onschuldige meisje dat door Faust wordt bezwangerd en uiteindelijk haar kind ombrengt. Daar tegenover de diepe, bij momenten onheilspellende stem van Torbey, die af en toe de duivel perfect naar voor weet te halen. Zij voeren ook een mooie interactie met Daan Esch zelf, die ergens tussen verteller, docent en acteur in zich als een vis in het water voelt. Tijdens de muziek werden beelden geprojecteerd van Mirjam Devriendt, die de klank naar een hoger niveau van belevenis brachten. Pianist Aaron Wajnberg wist perfect met nuance te spelen om de gezongen woorden aan kracht bij te zetten.
Wie is nu die duivel, die Mefisto, vanuit welk zelfonderzoek en soms zelfs ijdelheid werd er zoveel rond Faust geschreven, wie waren de grootste zangeressen die Gretchen, Marguerite vertolkten? Waren zij ijdel en hoe uitte zich dat? Wat met onze eigen ijdelheid en ambities?
Tegen het einde van de voorstelling zit men met wel duizend vragen rond hoe alles nu in mekaar zit, hoe we zelf in mekaar zitten en of we niet allemaal zwak zijn. Toont Faust ons hoe de wereld daadwerkelijk in mekaar zit?
Om dit te toetsen, schreef Esch dus zijn roman. Een eigentijds Faustverhaal. Het hoofdpersonage is helemaal geen man, maar een vrouw die achter haar biologische klok aanrent. Ze wil haar geluk najaren in een wereld vol narcisme en begint daarbij zichzelf te verloochenen. Stukje bij beetje wordt de lezer meegenomen in een rad van verleiding dat steeds maar sneller gaat draaien. Ze begint haar principes overboord te gooien en zichzelf te verliezen. Of ze het op tijd zal merken, is de vraag die de lezer de hele tijd in de ban houdt. Zal ze opnieuw rust kennen, zal ze zich berusten in haar lot… of zit er daadwerkelijk een duivel op haar schouder die in haar oor fluistert dat ze niet meer terug kan.
Daan Esch weet al zijn voorkennis, alle boeiende gegevens rond het Faustverhaal in deze roman te verwerken zodat de lezer meervoudig nieuwsgierig wordt. Men kijkt tijdens het lezen in een spiegel zonder dat daarbij een verwijtend vingertje wordt opgestoken. Faust maakt van ons de mens zoals hij is, met al zijn betrachtingen en tekortkomingen, in al zijn ijdelheid en met al zijn zwaktes. En al deze overpeinzingen doen ons trouwens stilstaan en nadenken bij de auteur en de rol die hij zichzelf in het hele verhaal toedient. Die van verteller van een verhaal dat oorspronkelijk heel mysterieus begon, dat uitgroeide tot bijna een legende en dat bij velen het duiveltje letterlijk uit het doosje zou halen.
Vuist, uitgegeven bij Lannoo, 364 blz., hardcover
Er zijn nog twee voorstellingen die u kunt bijwonen.
Gezien op 30 september 2023
Meer info: http://www.Daanesch.com
