Hans Winterberg eindelijk thuis

by Knopskaya

Hans Winterberg (1901-1999) was een van de gelukkige overlevenden van het getto van Theresienstadt. Hij was een Tsjech van Joodse afkomst en dus Duitstalig. Dankzij zijn huwelijk met een niet-Joodse vrouw en het hebben van een gezamenlijke dochter, werd hij van de hel van Auschwitz gespaard, anders dan vele componisten en vooral mensen uit zijn omgeving. Het was echter zo dat hij steeds het minderheidsgevoel zou moeten blijven dragen, gezien Praag toen nog deel uitmaakte van het Habsburgse rijk en de Duitstalige gemeenschap er in de niet zo populaire minderheid was. De Tsjechen beschouwden de Duitsers nog steeds als verraders . Maar toen de Duitstalige staten werd gereduceerd tot de regio die we vandaag als Duitsland en Oostenrijk kennen, werden de Slaven dan weer als tweederangsburgers beschouwd.  Stempels waren de componist dus zeker niet onbekend. Het leek wel of ze hem achtervolgden. Winterberg was een slachtoffer van geschiedkundige omstandigheden. Toch zag hij Hitler (logisch) als grootste spelbreker in het geheel.

Zijn familie woonde al 300 jaar in Praag en studeerde er aan de Duitstalige universiteit bij onder andere Alexander Zemlinsky en werd mentor van Gideon Klein. Hij huwde de niet-Joodse componiste Maria Maschat en kregen hun dochter Ruth in 1935. Het huwelijk hield geen stand, zoals vele gemengde huwelijken van toen en ze scheidden in 1944, nadat hij al 2 jaar dwangarbeid voor de Nazi’s uitvoerde. Het was wel zo dat zij doordat ze afkomstig was uit Sudetenland de Duitse nationaliteit had kunnen aanvragen in 1941. waardoor ze bescherming genoot en een huwelijk haar verdere vrijheid in de weg stond. De omstandigheden zijn zeer onduidelijk, maar het is wel zo dat zij zijn manuscripten heeft bewaard en beschermd na zijn deportatie naar Theresienstadt in 1944, waaruit hij zou bevrijd worden in 1944 en hersteld worden in zijn Tsjechische burgerrechten. Het opkomende communisme, liet moeder en dochter besluiten naar Beieren te verhuizen. Toch is er enige discussie, want zelf beweert hij die manuscripten achtergelaten te hebben bij vrienden. Iets wat plausibel kon lijken gezien het gezin even kort herenigd was in Duitsland, waar Maria werkte bij de radio en Winterberg even les gaf aan het Richard Strauss Conservatorium. Vermoedelijk was het zijn Tsjechische nationaliteit die hem later terugdreef naar Praag, waar hij door het communisme zou moeten blijven.

Winterberg zou in deze fase van zijn leven nog driemaal huwen met jongere studenten. Zo adopteerde Winterberg tijdens zijn vierde huwelijk de zoon van zijn Sudeetse echtgenote Louise Peiffer, wiens natuurlijke vader een SS-officier was. Winterberg en zijn echtgenote stierven in 1991, met twee weken verschil van mekaar, waarop hun zoon, met wie hij nooit erg close was, de partituren overhandigde aan het Sudeets-Duitse instituut voor muziek, onder onder embargo tot 2031 Iets wat vreemd en te betwijfelen valt, gezien Winterberg geen Sudeet-Duitser was en gezien het tijdens de oorlog antisemitische karakter van het instituut. Het was Winterbergs kleinzoon, de zoon van zijn dochter Ruth die achter deze overdracht kwam en het werk van zijn grootvader, dat zo vaak was gespeeld op de Bayerische Rundfunk in ere kon herstellen in 2015.

Maar wat was die stijl van Winterberg nu? Hoe beïnvloedt een leven vol strijd om identiteit muziek? Hij gaat binnen zijn composities op een non-conventionele manier alle mogelijkheden van het instrument onderzoeken in combinatie met de beschrijving van de mooiste landschappen die hij tijdens zijn reizen zag,   Het is een soort van gestructureerd impressionism, zoals hij het zelf noemde, en zou later gezien worden als het Tsjechische antwoord op de Franse school. Men kan zijn werk best catalogeren bij componisten zoals Paul Hindemith en Ernst Toch. Hij maakt een gebruik van ritmische patronen en bijzondere tijdsintervallen, een nieuwe vorm van muziekbeleving voor zijn tijd. Daartussen weeft hij melodieën en structuren die eerder de mogelijkheden van het klavier naar het menselijke geheugen sturen dan herhaling. Hij speelt met octaven en bouwt daarbinnen kleinere, haast  gestipte patronen.

U ontdekt een levendig oeuvre, waarvan dit het tweede deel is bij Toccata Classics, met ongekende en verkennende  ritmes, met zoals het leven van de componist was. Mooi weergegeven door de jonge Beierse pianiste Brigitte Helbig, in  de Beierse Rekorda Studio. Hoe kan het ook anders?

TOCC0609 http://www.outhere-music.com

 

Misschien houdt u ook van:

Wij gebruiken cookies om onze website en de inhoud er van te optimaliseren. Akkoord