Paastijd. Stabat Mater tijd. En waarom eens geen ander Stabat Mater dan dat van Pergolesi of Vivaldi. Ons oog viel dit jaar op een opname van het Stabat Mater van Joseph Haydn (1732-1809), in een productie o.l.v. niemand minder dan René Jacobs. Een dynamische ervaring, gezien het de versie van 1803 betreft met uitgebreid orkest – het Kammerorchester Basel. Solisten zijn Birgitte Christensen – sopraan, Kristina Hammarström -alt, Steve Davislim – tenor en bas Christiann Immler. Zij zingen met op de achtergrond de Zürcher Sing-Akademie.
Toen Joseph Haydn zijn Stabat Mater schreef in 1767 had de middeleeuwse tekst al een hele evolutie ondergaan. Het ontstaan is niet duidelijk. Het Latijnse gedicht in 20 strofen met rijmschema moet ergens eind dertiende eeuw bij de Fransiskanen zijn ontstaan. Zij gingen er van uit dat men de mens beter bereikte met gezang dan met theologische uiteenzettingen. Het lijdzame van de moeder aan het kruis moest niet enkel een klaagzang weergeven, maar ook vreugde uitstralen naar de betere wereld die Christus voor ons zou inluiden. Aanvankelijk werd het werk gezongen tijdens kruiswegprocessies of tijdens de missen rond Pasen. In 1521 werd het in het Katholieke liturgieboek opgenomen. Slechts een generatie later moest het na een concilie alweer verdwijnen wegens te wereldlijk. Toch bleef het buiten de kerk verder leven en kende het in Wenen en Italië een wederopbloei. Talrijke componisten schreven hun eigen muziek bij de tekst. Vivaldi, Scarlatti, Caldara, … Ook de Oostenrijkse keizers waren vragende partij voor composities op deze tekst. Ook de toenmalige paus Benedictus XIII ondersteunde deze gedachte dat de moeder aan het kruis in al haar lijden muzikaal mocht worden uitgebeeld. Dit ondanks de kerkelijke betekenis plaats ruimde voor het werk in de vorm van een oratorium.
Zo ook voelde Joseph Haydn zich geroepen zijn eigen versie de wereld in te sturen. Aanvankelijk betrof het een simpele versie voor stem en klavier, de uitgebreide versie – diegene die u hier hoort – volgde drie decennia later en was van de hand van Haydns student Sigismund Neukomm. Samen verwerkten ze nieuwe orkeststemmen zoals fluit, twee klarinetten, trompetten, pauken en zelfs drie trombones. Dit was ongelooflijk vernieuwend voor die tijd. Dit Stabat Mater luidt duidelijk het clasicisme in.
En toch, men herkent de zwarte melancholie van het lijden, Vreugde van bevrijding op een grijze achtergrond. Net daar ligt ook in deze opname de ontroering en de belevenis. Muziektijdschriften plaatsten dit Stabat Mater meermaals naast dat van Pergolesi wanneer het op roerende emotie aankomt. Terecht, want Haydn liet er zich ongetwijfeld door inspireren. We kunnen ons daar enkel bij aansluiten bij deze gedachte en deze opname aanbevelen in uw verzameling.
Pentatonie – PTC5186953 – http://www.outhere-music.com