Mozart leefde tijdens een heel speciale periode in de Westerse muziekgeschiedenis. Het was de periode rond de verlichting en velen vonden hun heil in kunst en muziek in plaats van werkelijke religie. Muziek werd gezien als een spirituele ervaring. Veel van Mozarts muziek werd kort na zijn dood dan ook zo beschouwd. Ondanks Mozarts interesse in het seculiere, heeft hij toch ook een enorme bijdrage geleverd aan de religieuze muziek. Zijn mis in C min is hier een absoluut voorbeeld van.
Deze mis kan men gerust linken aan zijn huwelijk met Constanze en ze bevat – romantisch voor een liturgisch werk en dus hoogst origineel – een aantal aria’s in Italiaanse opera-stijl. En toch zit deze muziek vol idiomen die teruggrijpen naar de oude kerkelijke muziektraditie. Dit moet een gevolg geweest zijn van zijn onderhouden met Baron Von Swieten, met wie hij Händel en Bach bestudeerde. In deze mis kunnen er koorpartijen worden teruggevonden die aan Händels Hallelujah doen denken. Het dubbele koor gaat zelfs nog verder terug in de tijd. De fuga lijkt dan weer een Bach-achtige uitdaging geweest te zijn. Er moest slechts een enkele uitvoering van deze mis geweest zijn in Salzburg in 1783. Het was een moeilijke tijd voor Mozart om de middelen te vinden om zulke grote werken te componeren. Zeker omdat de keizer de budgetten terugschroefde. Toch wist hij in het belang van de muziek dit tot een meesterwerk te maken. Het is een kerkelijk werk vol seculiere elementen die wonderwel in verzoening gaan.
Carl Philipp Emmanuel Bachs dubbel koorwerk Heilig ist Gott is geschreven rond 1776 en werd beroemd na de publicatie in 1779. Hij schreef zelf neer hoeveel moeite hij had gedaan om hiervan een werk te maken met een bijzondere impact. Het werk werd algauw bejubeld als eentje van muzikale sublimiteit. Ernaar luisteren is als het Goddelijke dat wordt opgeroepen. Alsof men loskomt van het aardse. Zo omschreef Baron van Swieten het ook en het is bijna zeker dat hij het aan Mozart voorlegde en dus ook niet helemaal onwaarschijnlijk dat deze het als aanzet heeft gebruikt voor zijn eigen mis. Van hier mogelijk de inspiratie voor het dubbele koor, iets wat CPE Bach zelf vanuit een zeer oude traditie had opgevist.
Johan Butt leidt het Dunedin Consort om deze werken zo waarheidsgetrouw naar boven te brengen. Het ernstige liturgische gekoppeld aan het romantische en bijna dramatische bij Mozart komt mooi naar voren, samen met de barokke elementen die in dit classicistische stuk verweven zijn. Dit in combinatie met het bijna onwezenlijk hemelse binnen het koorwerk van CPE Bach maakt van deze opname dan ook een meesterwerk in het aaneensluiten van twee werken die mekaar dankbaar zijn voor de combinatie. Men hoort in het werk van CPE Bach als het ware de accenten van Mozart vergroot terug, wat voor een zeer verheugend effect zorgt tijdens het beluisteren. Het geeft ook mooi weer hoe componisten van mekaar leerden en mekaar inspireerden in plaats van mekaar te bekampen zoals men dat vaak onterecht beweert.
Linn Records CKD 721 http://www.outhere-music.com