De nonetten zijn een unieke vorm van musiceren, die aan het begin van de negentiende eeuw voor het eerst werden toegepast. Negen solo-instrumenten spelen elk een eigen stem, meestal draait het om blazers en strijkers. Oxalys besliste het genre nieuw leven in te blazen, gezien het zoveel twintigste eeuwse muzikanten wist te inspireren. Het zijn Nino Rota, Hans Eissler, en Bohuslav Martinů die er vooral een uitdaging in hadden gevonden. Het bleek de exacte spiegel om hun boeiende leven door te bekijken.
Karakter
Het is vooral de filmmuziek die Nino Rota (1911-1979) op de kaart zette, maar dat is maar een puntje van de ijsberg van zijn oeuvre. Hij schreef werken voor orkest, verschillende opera’s en heel wat kamermuziek. Rota was beginnen componeren op jonge leeftijd, tussen zijn uren als muziekdocent door. Toen hij directeur werd van het Conservatorium van Bari, en ging samenwerken met cineast Federico Fellini, ging alles plots razendsnel. Vanaf dat moment spitste hij zich meer en meer toe op die kamermuziek en andere kleinere bezettingen. Het was in 1952 dat hij zijn eerste nonet schreef, voor fluit, hobo, klarinet, fagot, viool, altviool, cello en contrabas. Martinů nam datzelfde jaar exact hetzelfde initiatief.
Rota zou het stuk drie maal herwerken voor het in wereldpremière te laten gaan, en zo klinkt het ook; volwassen, rijp en toch spontaan – vijf delen, maar een eenheid. Het is natuurlijk zo dat wanneer zoveel instrumenten samen bijna een hoofdrol spelen, dat er een enorme virtuositeit wordt verwacht van de muzikanten. Het is net deze virtuositeit, die dit album zo hoog savoureerbaar maakt. Men kan er telkens men ernaar luistert iets nieuws in ontdekken. Het draait niet om een melodie an sich, maar om een huwelijk tussen zoveel klanken.
Mexico
Het was bijna een soortgelijke evolutie die Hans Eissler (1898-1962) ertoe dreef het genre te gaan exploreren. Steeds trouw aan de stijl van leermeester Schönberg, werd hij in 1952 aangesteld in Berlijn, waar hij communistische kringen opzocht. Toch dacht hij na over de sociale rol van muziek in de maatschappij, terwijl hij een aantal koorwerken schreef. Toen ook kompaan Berthold Brecht overleed, en hij in ballingschap moest, trok hij naar de Verenigde Staten. Daar moest hij onder invloed van het anticommunisme dan ook weer vertrekken, maar was intussen weer welkom in de DDR, waar hij zelfs het volkslied mocht schrijven. Toch bleef het regime argwanend en verdacht hem van formalisme. Dit alles zou tot een zeer boeiend oeuvre leiden. Het waren de jaren waar tijdens hij niet in de DDR verbleef, dat hij zijn nonetten zou schrijven. Zo werd zijn tweede nonet zelfs niet Amerikaans geïnspireerd, maar Mexicaans. Het is een werk vol invloeden van volksgeloof, stammenconflicten, dood en toch getuigt de compositie van zoveel leven en facetten.
Debussy
Het was Bohuslav Martinů die het nonet aangreep om herinneringen vast te leggen. Zo schreef hij zijn tweede en laatste nonet tijdens zijn laatste levensjaar en greep de veelvoud aan stemmen aan om een veelvoud aan memories te vertellen, zijn verhaal in geur en kleur. Ook hij diende Europa te verlaten en zou later terugkeren. De benadering is eerder nostalgisch en uit zoveel taferelen, bijna als landschapppen. Er schuilt een magische impressionistische kant aan het geheel. Debussy op reis doorheen Tsjechië. Alsof men de negen brillen van Martinů mag opzetten, even sterk, maar anders gekleurd.
Oxalys, ooit geboren, in 1993 om exact te zijn, binnen het Brusselse Conservatorium breidt duidelijk uit. Ze exploreren en verdiepen en maken iedere periode van de geschiedenis opnieuw beleefbaar. Hun discografie is dan ook onmisbaar in de kast van iedere zelf respecterende melomaan. De Vlaamse gemeenschap ondersteunt dan ook graag hun projecten.
Nonetto – Oxalys – Passacaille 1103 – http://www.outhere-music.be