John Holloway en zijn ensemble, violisten Monika Baer en Renate Steinmann en cellist Martin Zeller – brachten hun nieuwe album uit, “Henry Purcell: Fantazias” op ECM New Series. Het album presenteert barokcomponist Henry Purcell’s “fantazias” nr. 1 tot en met 12, waarbij de emotionele nuance en contrapuntische eigenaardigheden in elk stuk worden gedeeld.
Gecomponeerd in de zomer van 1680 – een tijd waarin de fantasia al als ouderwets werd beschouwd en was vervangen door de sonate – bleek Purcells (1659-1695) ‘fantasia’ de allerlaatste ensemblefantasia te zijn die in Engeland werd gepubliceerd. Elk stuk drukt het naast mekaar plaatsen uit tussen vreugde en verdriet in een tijd van strikte zelfopgelegde disciplines. En dit alles met gebruik van complex contrapunt. Holloway merkt op hoe “het verleidelijk is om hun briljante distillatie van het allerbeste van Byrd, Lawes, Jenkins en Locke te zien als een persoonlijk afscheid van een soort muziek, die in Purcells eigen kamermuziek al snel zou worden vervangen door sonates.” (bron: The Violin Channel)
De fantasieën bereikten Engeland via Italië en Frankrijk. Het was een genre kamermuziek waar ook al snel in het Engeland van de zestiende eeuw op zou worden geïmproviseerd, dit op luit en klavier. William Byrd was een van de grondleggers hiervan. Het genre zou al snel evolueren toen er een eeuw later de kennis van het contrapunt aan werd toegevoegd waardoor het geheel geïntroduceerd werd in de barok. Later werden er ook dansen aan toegevoegd. Ensembles die de moeilijkste improvisaties speelden, begonnen al snel over te schakelen naar het spelen van heuse composities binnen het genre. Zo ontstond er in Engeland de “fantasia-suite”. Deze suites bestonden meestal uit drie of meer dansbewegingen zoals de almaine en de gaillard. Het was Lawes die hier een voorname rol speelde als componist voor strijkers. Namen als Locke, die hier theorbe en basgamba aan toevoegde volgden en die werkzaam was aan het hof.
Na Lockes dood, werd Purcell aangesteld als “componist voor zijne Majesteit”. Het was in die periode, dat hij vermoedelijk Windsor Castle bezocht tesamen met het hof (ondanks zijn naam niet op de aanwezigenlijst stond) en dat ook hij gebeten geraakte door de fantasia-microbe. Intussen werd het genre echter als verouderd beschouwd. Niemand kan dus echt de intentie van Purcell hierachter duiden. Ook de koning zat hier niet op te wachten. Toch wist de componist alles wonderwel naar zijn hand te zetten en een vernieuwende vorm van het genre tevoorschijn te toveren. De stukken worden in Purcells biografie omschreven als de diepste en meest verfijnde contrapuntcomposities van de zeventiende eeuw. Oude polyfonie vol vernieuwende technieken. Het is vroege muziek van de componist, maar van een extreme maturiteit voor de 21 lentes die hij had toen hij eraan begon te componeren.
Zoals Holloway het beschrijft: “Ja, Bach wordt beschouwd als de grootste contrapuntcomponist, maar hij was bijzonder trots geweest had hij ook dit mogen schrijven.”
Na het horen van de opname met zijn ensemble, kunnen we dit enkel maar beamen. Mooi, hoofs, gracieus, lijdzaam, melancholisch en toch levendig. Een must-have in de kast van iedere barokliefhebber.
ECM New Series 2249485 6006 – http://www.outhere-music.com