Tielman Susato (ca. 1510/15- na 1570) moet een twintiger geweest zijn toen hij van het Duitse Soest naar de toen reeds metropool Antwerpen kwam. Een wereld die voor hem openging. Het was een plaats van vrijheid en handel. Niets dan verheugende dingen. Er was veel kunst te bekijken en ook andere stielmannen zoals tapijtwevers en perkamenthandelaars deden gouden zaakjes.
Het drukken van muziek betrof tussen dit alles een bijzondere niche. De eerste gedrukte polyfonie werd naar Antwerpen gebracht door een zekere Jost de Negker die de basisprincipes in hout graveerde. Jan de Gheet drukte een reeks liederen ter ere van Karel V in 1515. Het drukproces bleef verbeterd worden door o.a. Christoffel van Ruremund. Symon Cock mocht de eerste muziek van Karel V in de Lage Landen drukken in 1539, die hij ook zou uitgeven. Het was Willen van Vissenaecken die datzelfde jaar een enkel drukprocédé zou ontwikkelen. Tielman Susato ging met hem en Hendrik ter Bruggen in Zee in 1541. Hij kreeg steun van de stad en kon zijn eigen drukkershuis inrichten in 1543. Hierna zou hij vooral religieuze muziek gaan drukken. Het ging hem goed voor de wind, want algauw kon hij een magazijn laten bouwen in de buurt van de Stadswaag, Den Cromhorn. Niet ver van waar het Utopia ensemble deze opname heeft gemaakt trouwens.
In zijn topjaren kon Susato tot acht boeken per jaar produceren. Hij zou gedurende zijn carrière 22 boeken met liederen, drie missen en negentien volumes motetten drukken. Voornamelijk werk van de Vlaamse polyfonisten. Daarnaast drukte hij nog elf volumes kleine muziekboekjes met dansen en Vlaamse liederen. De kwaliteit van zijn werk was zo hoog dat het enkel bijna diende voor professioneel gebruik.
Naast muziekboekdrukker was hij trouwens ook componist. Hij schreef meer dan 90 chansons en werk voor grotere ensembles. Ondanks hij nauwelijks nog wordt uitgevoerd, moet hij toen bijzonder toonaangevend geweest zijn.
Zijn zoon Jacob zou zich later bij de firma voegen en het zelfs overnemen in 1561. Toch zou het liedje maar duren tot aan zijn dood in 1564. Alle materiaal werd toen verkocht aan het atelier van drukmeester Christoffel Plantyn. Susato zelf zou Antwerpen verlaten richting Noorden, onder invloed van het Calvinistische gedachtengoed. Hij zou zich inlaten in een diplomatieke missie met zijn schoonzoon, hetgeen hem naar Stockholm bracht. Er zijn geen gegevens over hoe en wanneer hij overleed.
Ensemble Utopia wil zijn portret maken in geluid en spitst zich toe op de vocale muziek die hij achterliet. Ze brengen een selectie van werk uit de leading genres van de Renaissance polyfonie met uitzondering van het Madrigaal. Het mooiste stukje van dit album is zonder twijfel de Missa In illo tempore. Voor het eerst hier opgenomen trouwens. We leren hier een totaal nieuwe polyfone wereld kennen. Steeds gefocust op het werk van Orlandus Lassus (met wie hij goed bevriend was) en Josquin des Prez, is de nadruk op het werk van Susato zelf stilaan de vergetelheid in geraakt. Dit is dan ook een heel mooi project dus van Utopia dat hen trouwens helemaal op het lijf geschreven is. Het is ook bijzondere dynamische en energetische muziek; iets wat ook staat voor de man die Susato was. Iemand die zich niet liet tegenhouden en innovatief denkend in het leven stond. Levendige muziek, prachtig in kaart gebracht. De persoon achter de muziek werd grondig bestudeerd en men voelt de geschiedenis spreken terwijl men de gezangen beluistert. De componist werd helemaal doorgrond. Mooi gewoon. Muziek om van te genieten, samen met de bevlogen geschiedenis erachter van een inspirerende man in een bruisende stad.
Ramée 2205 – http://www.outhere-music.com