Een opera schrijven over Luther en de reformatie vergt een bijzonder speciaal gebruik van terminologie en muzikale inleving. Voor de meeste mensen die zich in een gereformeerde omgeving bevinden, wordt hun geloof verrijkt door hymnen die een bijzonder woordgebruik en intonatie kennen. Het lijken soms wel volksliederen, die de macht van het woord en geloof willen verheffen boven al het aardse.
Mensen van vijfhonderd jaar geleden opnieuw tot leven wekken, kan men niet met eender welke muziek. Men moet immers een middeleeuws gevoel weten op te wekken. Bo Holten trok zichzelf een hele poos terug in het klooster van Cataldo, Zuid-Italië om hierover na te denken. Hij bestudeerde Luthers hymnen er grondig. Hij kwam erachter dat Luther niet enkel de woorden had geschreven, maar ook de melodieën had gecomponeerd. Groots opgebouwde liederen, maar toch volgens de regels van het Gregoriaanse principe. Door herhaling werd het makkelijk om ze vanbuiten te studeren.
Met de opera Schlagt sie tot! zet de Deense componist Holten eerder geschiedkundig dan een theologisch portret van Martin Luther op de kaart. Niet alleen alle goeds, maar ook de duistere kantjes van de theoloog worden benaderd. Holten creëert een paradox op de man die achter het boek vol liefde en Goddelijke pracht met uitzicht op het paradijs zit. De volledige 160 minuten is Luther present in de opera, wordt men hem gewaar binnen de klankzee. Die klankzee is trouowens bijzonder fijnzinnig uitgewerkt. Holten gaat naast de basis van de originele hymnen uit van de natuurlijke gewaarwording van klank, van het tonale. Hij speelt daarbinnen met de grenzen van de muzikaliteit – de melodieën en tekst corresponderen bewust niet steeds – en van het narratieve binnen de muziek. Even wennen, maar het verhaal komt op deze manier wel perfect binnen.
Dat Holten het zelf als zijn grootste project ooit bestempelt is niet te verbazen. Het geheel is niet enkel een opera, maar eveneens een essay vol vraagstukken voor de moderne mens. Het is een spiegel over hoe de geschiedenis ons heeft gevormd, en hoe wij als mens de geschiedenis vormen en wat we ermee doen – of net niet doen. Net dat heeft Holten zelf verwerkt in het geheel.
Een interessante hedendaagse opera van Bo Holten (1948), door u nog te ontdekken, voorzien van het volledige libretto van de hand van Eva Sommestad Holten (1957) in een Duitse vertaling van Jana Hallberg.
World première Malmö Opera 9 mei 20219
Da Capo LC49000 – dubbele box met libretto – http://www.outhere-music.com