Het gebeurt vaak, de kunstenaar die het gevoel heeft alleen in de wereld te staan, misbegrepen te zijn. Het verging Arnold Schönberg (1874-1951) niet anders. Terwijl zijn omgeving hem zag als iemand die de Duitse muziektraditie wilde vernielen, hield hij net vast aan een hele reeks traditionele componisten en verklaarde hoeveel hij van hen had geleerd. Nieuwe muziek komt voort uit traditie, om later zelf traditie te worden.
Hij was grotendeels autodidact, op een aantal lessen van Alexander von Zemlinsky na. Het meest voelde hij zich verwant met Brahms, al leerde hij Wagner ook heel erg te smaken. Maar zijn zoektocht werd het meest beïnvloed door zijn ontmoeting met dichter Richard Dahmel. Het inspireerde hem meer subjectief en chromatisch te gaan schrijven en hij zou uiteindelijk negen gedichten uit bundel Weib und Welt toondichten.
Ook Verklärte Nacht, zijn eerste instrumentale meesterwerk werd rond die periode geschreven en hier verzoent hij net twee tegenpolen uit de Duitse Romantiek. Het betreft een strijksextet naar voorbeeld van Brahms, maar in een vrije opbouw, gedichtmatig. Iets waar hij Wagner mee weet te volgen. Het betreft een gedicht waarin een vrouw aan haar man vertelt dat ze zwanger is van een ander. Het begint onheilspellend om vervolgens in kleine spanningen binnen een dromerig landnachtschap de vrouw haar verhaal te laten doen. Het steeds warmer wordende timbre toont de vergevensgezindheid van de man en uiteindelijk ontstaat er een idylle. Prachtig en dromerig weegegeven door de handen van pianist Eduard Steuermann.
Schönberg ging steeds meer persoonlijk schrijven. De Kammersumphonie opus 9 is daar een mooi voorbeeld van. Hoogromantisch, doch experimenteel. Vijftien solisten eisen binnen dit polyfoon verweven stuk elk de aandacht op in een enkele beweging. Een spel vol chromatische elementen die uiteindelijk versmelten met de harmonie. En toch zoekt hij ook hier houvast in de traditie. De transcriptie voor twee blazers, twee strijkers en een pianist komt van Anton Webern uit 1923. Geniet van less is more, van intense dialogen die in alle klaarheid naar voren komen.
Het Collectief vroeg Tim Mulleman om opus 1 van Alban Berg ook soortgelijk te transcriberen. Hij haalde trouwens heel wat inspiratie bij Schönbergs opus 9 en was een van zijn studenten. MEn ontdekt hier nog zoveel meer vernieuwends en dit alles binnen een mooie spanningsboog. Dit album staat in het teken van vernieuwing, maar met erkenning voor de traditie. Het biedt een totaalplaatje en inzicht in het ontwikkelen van het klassiek in nieuwe tijden. Het adagio uit het Kammerkonzert van Berg laat tenslotte opnieuw genieten van prachtige dialogen.
Een prachtig stukje traditie met knipoog naar nog zoveel meer mogelijkheden.
ALPHA 867 – http://www.outhere-music.be