Op zes maart 2022 verliet de vierentachtigjarige componist Valentin Silvestrov onder begeleiding van zijn dochter en kleindochter, met een koffer vol manuscripten de stad waar hij in 1937 werd geboren. Meer dan een halve eeuw was de man al niet meer verhuisd. Een moeilijke rit die drie dagen duurde eer het gezelschap Berlijn bereikte. Op dat moment waren ze oorlogsvluchtelingen, net zoals zovele anderen… Slachtoffers van een catastrofe door de inmars van de Russische troepen in hun anders zo vreedzame Oeraïne. De aanleiding was er al in 2014, maar er werd veel te laat gehandeld…
Het was het jaar waarin de Euromaidan ontstond, beter gekend als de Revolutie van Woorden en Waardigheid. Het was een protest tegen het verrassende niet slagen van de Russofiele regering van toen om een akkoord met de Europese Unie te tekenen.
Nog voor Silvestrov enige interesse had getoond in politiek, neergezeten aan de piano en met geen ander middel dan zijn eigen stem, begon hij te componeren aan zijn eigen muzikale ooggetuigenverslag, een kroniek van de revolutie. Het was als een spontaan antwoord op de gebeurtenissen die hij iedere dag zag, persoonlijk of via de media. Ieder stukje nam hij onmiddellijk op op cassette. Cruciaal waren de alarmbellen van de Sint-Michielskathedraal waar later de opnamen zouden worden gemaakt. Hij gebruikt de bellen in een motief gelinkt aan het Oekraïens volkslied en voegde de woorden van dichter Pavlo Chubinsky toe, met liturgische intonatie. Zo ontstond de cyclus Maidan 2014 – naar het plein van de revolutie.
In die periode werd de cyclus enkel maar in Oekraïne zelf uitgevoerd en weinigen daarbuiten hadden er ooit van gehoord. Maar nu de hele wereld stilaan een beetje Maidan wordt, zoals Silvestrov het uitdrukt, begint zijn werk van steeds meer betekenis te worden. Sinds de Russische inval wordt het overal ter wereld opgevoerd, terecht. Want naast het politieke statement is het een fantastisch koorwerk. Het is langs een kant spijtig dat er een oorlog nodig was om Silvestrovs werk te verspreiden en roem te verschaffen.
De componist zelf blijft er kalm onder en componeert verder vanuit zijn verblijfplaats in Berlijn. Zowel vocale muziek als kamermuziek. Zelf is hij er altijd zeer bescheiden over en noemt het “sublieme trivialiteiten”. Hij blijft antwoorden op gebeurtenissen en zoekt daarbij zachtheid en eenvoud op, iets wat u zal opvallen tijdens het beluisteren van deze opname. Het is alsof hij het oorlogsgeweld wil counteren met tederheid. Hoe harder de kanonnen knallen, hoe lieflijker de muziek wordt. Zo eindigt de cyclus ook met een zacht wiegenlied. Zoals hij het zelf verklaart weigert hij het geluid van de oorlog te dupliceren, maar wil hij eerder aantonen hoe kwetsbaar onze samenleving is.
Ik probeer met mijn muziek een dag van vrede te waarborgen. Dit zou de dag van vandaag het belangrijkste doel moeten zijn van kunst in het algemeen.
ECM New Series 2359 http://www.outhere-music.com
Gezongen door het Kyiv Chamber Choir o.l.v. Mykola Hobdich.