Grotesque muziek, wat is dat nu eigenlijk? Het grotesque in kunst, hoe zou men dit beschrijven zelfs algemeen? Het is een interessant onderzoeksgebied, maar ondanks er vele stellingen zijn, zijn er weinig antwoorden. In 1859 schreef Berlioz er al over in Les grotesques de la musique, een verzameling artikels waarin het onderwerp met veel humor wordt benaderd. Hij schrijft erover als zijnde muziek die zou moeten zorgen voor amusement en gelach bij het publiek. Berlioz probeerde er ook een programma rond samen te stellen, dat eerder leek op een mikmak aan muziekstukken. Het orkest dat het geheel diende in te oefenen zag er echter geen structuur in en het geheel kwam nooit van de grond.
De dubbelzinnigheid van de term grotesk beperkt zich niet enkel tot muziek, maar tot zoveel velden binnen de esthetiek. De oorzaak hiervan is dat veel studies binnen het literaire zich haast dood denken over een definitie. Wanneer deze definitie dan gevonden wordt, verschilt ze zoveel van anderen dat we terug naar af staan. Het groteske is iets waar moeilijk een vinger op te leggen valt, Het ligt binnen een gevoel van amusement, van vermaak. Het is dat stukje vermaak dat iedereen wel wil ervaren, of men zich nu bestempelt als intellectueel of niet. Een soort van ontsnappen aan de droge Alltag.
Waar het woord zelf vandaan komt weten we echter. Tijdens de vijftiende eeuw werden er in Rome een aantal oude gebouwen ontdekt, overblijfselen onder andere van een badhuis en stukken paleis. Na de brand van Rome werd een heel deel hiervan begraven, waardoor er bij de blootlegging werd gedacht dat het om grotten ging. De muren en plafonds werden beschreven als grotteschi en inspireerden schilders zoals Raphaello. Gezien deze tekeningen veel afbeeldingen bevatten van sphynxen, centaurs en hybride dieren, werd de term grotesk verschoven naar al dat grootse bovennatuurlijke dat een monsterlijke onrealistische bijklank had. Maar we moeten het niet zo ver zoeken. Wanneer we naar onze middeleeuwse kathedralen kijken, zien we ook allerlei wezentjes, bijna duiveltjes naar ons kijken. Wat op het eerste gezicht een rank en elegant gebouw lijkt, is in detail een verzameling van wat men groteske dingen kan noemen. Dingen die eigenlijk weinig met religie te maken hebben. Of we het nu willen of niet en of we de term nu gedefinieerd krijgen of niet, het groteske zit in onze genen. Het lijkt wel of we als mens de noodzaak hebben om ons af en toe binnen deze fantasie te uiten.
Zo komen we ook terecht bij de oudste carnavalmuziek. Het is fascinerend om te zien hoe volksgebruiken verankerd raakten in literaire middens. Hoe gebeurde die overdracht en wie of wat waren de media ertoe? In Spanje bijvoorbeeld, werden de kerkdiensten verstoord door als onder andere dieren verklede zamarrones – eenvoudige plattelandsmensen. Het was in de vijftiende eeuw dat polyfone zangboeken hun ietwat vulgaire repertoire begonnen te assimileren. Dit zorgde voor fijne dialogen binnen de muziek, speelse wentelingen. Exact de dingen die we op dit album kunnen horen.
Het draait hier om volledig anoniem repertoire, dingen die u dus nog niet kent. En toch kan men er onmiddellijk de satire in ontdekken. De Capella de Ministrers o.l.v. Carles Magraner zet een portret neer van de muziek van de gewone mens van eeuwen geleden en schept daarbij een speelse kijk op religie, schoonheid en verdriet. Een album waar men vrolijk van wordt, waarbinnen volksfiguren naar boven komen met hun verhalen. Alles authentiek klinkend op oude instrumenten en van grote speelvreugde getuigend. Fijne ritmes, af en toe gezellig en opzwepend. Dit is repertoire dat binnen een ernstige context vermoedelijk nooit aan bod zou komen en toch veel te kostbaar is om verloren te laten gaan. Schatten met een lach en traan. De teksten die kracht bijzetten aan de muziek, kunt u terugvinden in de brochure
Música Grotesca – Capella de Ministrers – CdM2254