Foto ©Carine Peeraer
De naam Razumovsky zal u hier nog verschillende keren tegen komen, al dan niet met s of z en v of w. Tijdens het concert van het gelijknamige Weense strijkkwartet werden rake linken gelegd tussen componisten en geschiedkundige figuren die hun loopbaan en composities hebben beïnvloed. De drie sleutelfiguren: Graaf Andreij Kyrilliwotz Rasumowsky, prins Lobkowitz eveneens generaal-majoor en baron Gottfried van Swieten eveneens diplomatiek gezant in Berlijn. De drie componisten: vanzelfsprekend Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart en Ludwig van Beethoven.
Oprecht
Het kwartet is via hun leden al twee decennia lang bevriend met het Mechelse Haydn Genootschap. Toch werden zij pas in 2006 opgericht door het gelijknamige Weense gezelschap voor kunst en cultuur, genoemd naar hun bezieler: violist Gregor Razumovsky. Ondanks het oorspronkelijk slechts een experiment betrof, kreeg het ensemble internationale naam, en wanneer men blijft gevraagd worden… Dan bestaat de kans dat men succesvol blijft bestaan. Daar zijn wij hen hartelijk dankbaar voor, want het concert van 17 oktober in de Mechelse Sint-Janskerk was een fijnzinnig mooi gebeuren. Wat maakt deze muzikanten zo speciaal? Ze communiceren met mekaar op het podium op een zodanige manier, dat men merkt dat hoe vaak ze deze muziek ook opvoeren, dat ze telkens weer bevangen en verrast worden door de schoonheid. Soms knikken ze lachend wanneer tonen mooi samenvallen en ze durven mee te bewegen met wat hun gevoel hen vertelt. Is er een betere manier om muziek over te brengen en een publiek oprecht betrokken te krijgen dan het blootgeven van de eigen oprechte beleving? Bijna twee uur lang was het publiek van haast niks anders getuige.
Hun samenstelling: violisten Anna Kadinskaja en Matthias Adensamer, altviolist Alexander Znemenskiy en celliste Vida Vujic. Niet allen in Wenen geboren, maar voltallig overtuigd Wieners.
Bach
Het was graaf Rasumowsky – Russisch ambassadeur in Wenen – die viool speelde en prins Lobkowitz die viool en cello speelde, beiden in kwartetbezetting. Lobkowitz bestelde flink wat stukken bij Beethoven en Haydn Baron van Swieten was dan wel geen beroepsmuzikant hoewel hij een opleiding genoot. Hij volgde eveneens geneeskunde en bestudeerde de positieve inwerking van muziek op de menselijke gezondheid. Van Nederlandse afkomst werd hij gezant in Berlijn, waar hij de muziek van Bach en Händel leerde kennen. Hij bracht deze muziek naar Wenen, waar Bach niet meer werd opgevoerd wegens veel te streng in stijl. Daar leerde de jonge Mozart Bach kennen en genieten. Hij werd vooral geïnspireerd door diens contrapunt en fuga. Beethoven droeg zijn eerste symfonie op aan Van Swieten, die op zijn beurt de libretti van Haydns Die Schöpfung en Die Jahreszeiten schreef.
Het was Lobkowitz die in 1799 de opdracht gaf om het strijkkwartet opus 77 nr. 1 in G te schrijven – opener van dit concert. Beethoven en zijn leermeester Haydn, op dat moment 29 en 67 moesten elk zes strijkkwartetten componeren. Beethoven slaagde in het opzet met zijn opus 18, Haydn schreef er slechts twee. De reden is nooit gekend. Mooi samenspel met opbouwende dynamiek met momenten van Sehnsucht.
Zoals eerder vermeld, was het van Swieten die Mozart in contact bracht met Bachs Oeuvre. Het was vooral het Wohltemperiertes Clavier dat Mozart ervan overtuigde om het Adagio en Fuga in c, KV 546 in 1788 te componeren. Sterke contrapunt-passages in fugavorm begint bij de diepe klanken van de cello en bouwt een opwaartse dynamiek op. Het zou een oefening geweest zijn waarmee van Swieten Mozart uitdaagde en die Mozart naar eigen zeggen zelf eerst had geschreven voor twee klavieren. Toch horen we het drama van de laatste adem van Mozart nu al, wanneer men een lichte aanloop naar zijn Requiem opmerkt.
Brand
Terug een sprong naar de latere Weense school. Zes jaar na de zes kwartetten voor Lobkowitz, kon Beethoven de Rasumovsky kwartetten in 1085-1806 schrijven, toepasselijk eveneens met de cello als aangever. Graaf Rasumowsky was een levensgenieter, womaniser en begenadigd kunstliefhebber. Toen hij in 1815 een groot feest gaf met tsaar Nikolaas 1 als eregast, stuurde Beethoven zijn kat. Er ontstond echter brand tijdens het feest, waardoor bibliotheek en kunstverzameling werden vernield en de graaf zich terugtrok tot aan zijn dood in 1836. De schoonbroer van graaf Rasumowsky, prins Karl Lichnowsky, bleef Beethoven steunen tot het bittere eind. Het strijkkwartet in F, opus 59 nr. 1 – Een mooie dromerige Beethoven, een fris thema met fijnzinnig thema. En dit in alle Weense speelvreugde van weleer en tegenwoordig.
Een mooie dialoog tussen strijkers over het thema ongeluk tijdens de toegift, de tweede beweging uit strijkkwartet 76 nr. 5 van Joseph Haydn. De oplossing straalde tegen de laatste noten.
Een stukje Wenen in Mechelen.
Ook Amazing Haydn bezoeken? klik hier