Neen, dit is geen experiment of opvoering van 4 minutes 33 seconds. Het was uitkijken naar de opvoering van Slagwerk Den Haag van werk van John Cage, het eerste Imaginary Landscape om mee te beginnen. Zoiets is een unicum, allen naar festival2021. Niet dus, de enthousiaste muzikanten konden niet naar Leuven reizen zonder daarna weer 10 dagen in Nederlandse quarantaine te moeten. Gezien Festival2021 altijd weer zo leerrijk is, ook door de lezingen die ieder concert voorafgaan, was het extra balen.
Geen nood, we hebben bij Cultuurpakt beslist onze avond te wijden aan icoon John Cage en we lichten de jongens van Slagwerk Den Haag toe en hopen dat de multimedia ons daarbij niet in de steek zal laten. We proberen het in een notendopje mensentaal samen te vatten en nodigen u uit aan te vullen. Zo hebben we toch een beetje het gevoel dat we er waren. Laat ons tijd en plaats als totaal relatief en afhangend van de omstandigheden beschouwen en ons overgeven aan de avant-garde.
Hah! Multimedia, daar draaide het zoveel jaar geleden bij John Cage (1912-1972) al om. Waar de ene hem voor een muzikale clown ziet die aandacht zoekt, ziet de andere het toch wel visionaire achter al zijn composities. Door zijn gebruik van radio, het gebruik van stilte op achtergronden, wist hij de vluchtigheid van de multimedia te snappen van in een embryonaal stadium. Hij voegde er bijna muzikale wetten van de fysica aan toe. Zonder degelijke muzikale achtergrond en dieper besef had hij dit nooit kunnen tot stand brengen. Hij nam zijn muziek zeer ernstig. Terecht.
The sound of sound
Geluid is nooit zomaar geluid. Net dat is het doel achter Slagwerk Den Haag. Ze brengen werken van vroeger en nu, werken samen met hedendaagse componisten om zo de taal achter klanken duidelijk te maken. De orde halen ze uit de chaos, omdat in deze wereld alles veranderlijk is.
De Imaginary Landscapes werden door Cage in het leven geroepen tijdens zijn verblijf in Seattle. Hij had al verschillende interessante projecten achter de rug, zoals de Prepped Piano, waar de snaren van exact bewerkt werden met papiertjes en zelfs stukken eetbestek. In diezelfde precisie werd het instrument dan bespeeld. Nog meer dan het creëren van nieuwe mogelijkheden op een enkel instrument was Cage begeesterd door het begrip tijd, hetgeen hij overhield aan zijn studies bij Arnold Schönberg. Maar ook Oosterse filosofie bepaalde zijn fascinatie voor de inwerking van nauw afgelijnde intervallen.
Voor het eerste landschap (1939) werd er gebruik gemaakt van twee draaitafels met variabele snelheid, cymbalen en een piano. Het geluid van de piano wordt manueel gedempt door de snaren aan te raken. Aan het tweede landschap (1942) worden o.a. blikken dozen toegevoegd – ja, dit heeft ook met tijd te maken – en met dezelfde gedachte een metalen vuilnisbak, een watergong en zelfs wat leeuwengebrul. De draaitafels keren terug tijdens het derde landschap (1942), en krijgen zelfs versterking van wat radiogolven, de blikken krijgen hulp van een Caraïbische duimpiano.
Circle of sound
Wat verbindt er nu die metalen blikken met die radiogolven? Wel, niet alle blikken zijn dezelfde en een exact afgelijnde blikklank zoals een toets op een piano zal men niet krijgen. Wel is men zeker dat wanneer men de partituur volgt men op dat moment een afgelijnde “klop op blik” van de percussionist zal horen. Zo weet men ook niet wat er zich op de radio op frequentie x of y bevindt. Enkel dat het geluid op een afgelijnd moment aan of uit werd geschakeld op een bepaalde frequentie en volume. Het kunstwerk van de compositie wordt daardoor strak en variabel tegelijk. Geen uitvoering is dezelfde en toch werden ze op dezelfde manier uitgevoerd. Ook de mens verschilt in geest beweging, waardoor er voor landschap 4 (1951) voor 24 uitvoerders wordt geopteerd die 12 radio’s moeten bedienen. Landschap 5 (1952) draait om de magnetische bandopname van 42 random fonoplaten. U snapt het plaatje.
Dit alles zou u toch goesting moeten doen krijgen in meer Festival2021 en Slagwerk Den Haag en mee laten hopen dat de rest van het programma vlekkeloos kan verlopen.
http://www.slagwerkdenhaag.nl – http://www.festival2021.be