Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) heeft veel weg van een sprookjesfiguur. De legende van het wonderkind uit Salzburg, de arme kunstenaar, het anonieme graf, het onafgewerkte requiem, de giechelende acteur. Zelfs wie zijn muziek nooit hoorde, heeft een mening. Het enige dat niet kan worden ontkend is dat Mozart wel degelijk een muzikaal genie was, een componist die vooruitstrevende composities maakte, bestaande uit de meest kleine, passende puzzelstukjes. Het is aan de uitvoerende muzikanten om ze telkens terug op hun plaats te leggen, zonder ermee te gooien.
Unboxing Mozart
Het was de Noorse toppianist Leif Ove Andsnes (geb. 1970) die Mozarts concertwerken voor klavier samen met de leden van het Mahler Chamber Orchestra ontleedde en trouw aan zijn filosofie in hun puurste vorm op de kaart zette. Ze stelden het mooie resultaat van hun samenwerking, na een vier jaar durende periode van studie en opnames, in 2019 op de grote internationale podia voor.
Less is more, in de Antwerpse Singel ging de aandacht op woensdag 19 februari naar de pianokwartetten – kamermuziekbezetting dus – uit dezelfde periode, rond 1785-1786, ruim geschat de laatste vijf tot tien jaar voor Mozarts dood in 1791 . Voorafgaand aan het concert, werd de context waarin de werken werden geschreven en gepubliceerd geschetst door kunsthistoricus David Vergauwen.
Er heerst een mythe dat Mozart arm was, moest produceren om te overleven. Dit kan met een serieuze korrel zout worden genomen. Het is zo dat Mozart niet over spaargeld beschikte, en zijn inkomen moest worden besteed afhankelijk van conjunctuur en voedselprijzen. Hij leende inderdaad vaak en had schulden na zijn dood. Toch heeft hij steeds de levensstandaard van de betere middenklasse kunnen behouden. Hij bleef geloven dat hij zodanig zou verdienen dat hij steeds de plooien glad zou kunnen strijken, wat doorgaans goed lukte. Hij gaf naast zijn compositieopdrachten compositieles aan jongens en klavieronderricht aan meisjes. Van publicaties hield hij minder over. Hij werd per opdracht door de uitgever betaald, maar bleef zijn eigen pad volgen, zijn eigen evolutie.
Daarom zijn de klavierwerken uit zijn Weense periode de meest vooruitstrevenden binnen zijn oeuvre. Hij durfde breken met traditie, dramatisch inzetten, eventueel in mineur. Het risico was hem meer waard dan massaproductie. Hij was een graag geziene gast bij zakelijke contacten, professionelen en amateurs. Dit ondanks het feit dat zijn eerste uitgever, Hoffmeister, na zijn eerste pianokwartet de samenwerking tijdelijk stopzette. Het was destijds de gewoonte dat amateurs – niet te vergelijken met de huidige negatieve connotatie van amateurs – samenkwamen om kwartetten in te oefenen en samen te spelen op een paar uur tijd. Mozarts aanpak om de tweede viool te vervangen door altviool zorgde muzikaal voor meer diepgang, maar een amateur verloor er al eens zijn geduld op en opteerde om toegankelijkere partituren aan te schaffen in de toekomst.
vragen, antwoorden, contemplatie
Het is net die geest die Leif Over Andsnes weet weer te geven in zijn klavierspel, diepgang zonder krachtpatserij. Mozart opvoeren, is uiterst secuur. Noten dansen, iedere stem zingt een lied. Het lied van het ene instrument wordt gedragen door het andere, wordt dan weer overgenomen. Vervolgens vervoegen stemmen mekaar als in een ontlading van pure ontroering. Het is een kunst om er zich niet in te verliezen en overenthousiast te gaan klinken. Een dramatische inzet is dramatisch door de mooie vraag en het zoete antwoord van instrumenten onderling, niet door het slagvolume op de toetsen. Het was tijdens het concert trouwens mooi om zien hoe cellist Frank-Michael Guthmann beurtelings de instrumentaal-fysieke dialoog aanging met violist Matthew Truscott en altviolist Joel Hunter. De exactheid ontroerde, een eerlijke communicatie die harten vult.
Naast de twee pianokwartetten KV478 in G en KV493 in Es, werden het pianotrio in Bes, KV502 en de Fantasia in c KV475 voor piano solo opgevoerd op de Steinway concertvleugel van De Singel.
Het bisnummer betrof eveneens een compositie uit het jaar 1785, maar niet van de hand van Mozart. Het was de toen vijftien jaar oude Ludwig van Beethoven die duidelijk geïnspireerd raakte en enkele pianokwartetten schreef, trouw aan zijn eigen vroege stijl, met de lyriek van het late werk van Mozart.
Leif Ove Andsnes staat nog steeds garant voor dat kloppende plaatje – het correcte beeld en vooral de correct klank die hij als schakel tussen heden en verleden iedere keer opnieuw weet neer te zetten.
http://www.andsnes.com
http://www.mahlerchamber.com