Transit 2019, het Festival voor Nieuwe Muziek, dompelde liefhebber en nieuwsgierige leek naar jaarlijkse gewoonte onder in een zee vol nieuwe klanken en combinaties. Het slotconcert zorgde naar goede gewoonte voor een tijdloos ervaren van nieuwe composities.
De drie geselecteerde werken lijken op het eerste gezicht totaal verschillend, maar toch belichamen zij drie verschillende facetten van beleving van dezelfde begrippen. De drie composities werden elk geschreven bij stuken video en film, geprojecteerd tijdens de voorstelling. Het HERMESensemble stond in voor de uitvoering.
Het uitvoeren van nieuwe muziek wordt maar al te vaak onderschat, muzikanten staan in voor uitingen van gevoelens, situaties of gewoon van standpunten. Natuurlijk heeft muziek altijd al een diepere betekenis gehad of net de bedoeling gehad om zich willen af te zetten tegen betekenis – dit omwille van veranderingen binnen de maatschappij en het ervaren ervan. Inmiddels kwam men tot de vaststelling dat niets uitgesproken zwart of wit is. Tegenwoordig is het hierdoor als uitvoerder nog een extra uitdaging om de juiste tussentint te ontdekken en zo het beeld neer te zetten dat de componist voor ogen heeft. Het HERMESensemble weet net die juiste draai aan de knop te geven. Meer nog, ze creëerden tijdens deze opvoering een continuïteit tussen drie werken, waardoor de toeschouwer tot reflectie werd aangezet.
Atlantic Wall (2012), een compositie voor 7 musici, elektronica en video van Wim Henderickx werd gecomponeerd en uitgevoerd met de beelden van een video van Kurt Ralske op de achtergrond. Men kijkt vanuit een bunker naar de kustlijn in een oud filmperspectief met veel gekraak en ziet de golven komen en gaan, soms verdraait en vervormt alles en krijgt alles onderbroken, vierkante vormen. De dagen komen en gaan, alles in een waas en waan. Men hoort stemmen van haast lokkende pijn, geluid wordt soms oppervlakkig en laat de vraag opborrelen wat er nu in godsnaam bezig is en wat niet; de waanzin en gruwel van de Grote Oorlog, nodeloos geweld, de zone tussen leven en dood.
Histoire du Soldat Inconnu (2008) van Annelies Van Parys werd op vraag van het HERMESensemble en Cinematek geschreven als soundtrack voor de gelijknamige film van Henry Storck. Men ziet oude beelden uit de tijd van WO I, binnen een gevoel van realiteit en cynisme. Dingen waar mensen hun hele leven aan werkten, werden zomaar kapot gemaakt, samen met de levens van zovelen. Men ziet gewone oude filmbeelden van parades en gejuich in combinatie met melodische elementen en ziet tijdens de abstractere passages de absurditeit van het geheel weer. Zo speelt ziet men een fabriekstoren instorten. Door het terugspoelen van de film staat hij plots weer overeind. Het werk van zovelen, plots vernietigd… Maar de doden die vielen, zij keren nooit meer terug.
Die spanningsboog tussen leven en dood, levend en levenloos geluid en beeld, werd tenslotte weergegeven tijdens het derde opgevoerde werk van de avond, Neon Sea (2019) van Vykintas Baltakas. Het werk is gebaseerd op het gezoem van een neonlamp. Neon is een kleurloos en geurloos edelgas, met twee derde de densiteit van lucht. De compositie werd opgestart door de fluit, andere instrumenten namen het net als neon zelf ongemerkt over. Uiteindelijk versmelten alle klanken. Op de achtergrond zijn beelden te zien in haast chemische kleuren die zich vermengen. Toch ziet men af en toe een menselijk figuur op de neon golven drijven en in het niets verdwijnen – mogelijk een verwijzing naar de actualiteit. Wat is een mensenleven waard binnen het groter geheel?
Nieuwe muziek zet ons aan het denken, de oefening is om in te leren schatten hoe de mens zichzelf ziet als onderdeel van een groter geheel. Dit bewijst dat componisten de dag van vandaag nog een belangrijke functie in de maatschappij hebben en hoe hun muziek ons tot diepere inzichten kan brengen.
Meer info: http://www.festival2021.be
Gezien op 20 oktober 2019, Soetezaal, STUK Leuven
