Men zegt dat de dichter niet ademt zonder drama, dat de ware kunstenaar moet afzien om te creëren. Wanneer het drama zich niet voltrekt, gaat de theatrale inborst van deze persoon zelf op zoek naar een wereld van aantrekken, afstoten en zieleroerselen. Zo verliep ook het leven van de Franse dichter Paul Verlaine. Het Desguin-Strijkkwartet, pianist Florestan Bataillie, bas-bariton Werner Van Mechelen en acteur Stefaan Degand wisten hun veelzijdigheid op serene wijze in te zetten om de vele aspecten van Verlaines leven op belevende manier in kaart te brengen. Met de voorstelling – Verlaine, poète maudit – trekken zij momenteel langs de Vlaamse theaterzalen.
Turbulentie
Het kader waarin het leven van Verlaine werd doorgegeven, werd tijdens deze voorstelling totaal losgezien van het historische kader rond het fin-de-siècle. De dichter kreeg een tijdloos imago. Drank, liefde en verdriet zijn immers van alle tijden. Er ontstond wel een mooie artistieke stamboom van personen waarmee Verlaine in contact kwam. Zo was zijn eerste liefde, zijn echtgenote Mathilde Mauté, die nauwelijks zestien jaar oud was bij hun huwelijk, de dochter van de pianolerares van Claude Debussy geweest. Debussy zelf zou later zijn muziek aan de poëzie van Verlaine wijden. Ook Gabriël Faure zou dit doen. Fauré als rokkenjager op zijn beurt, begon een affaire met Emma Bardac, de sopraan met wie hij samenwerkte om de gedichten te toonzetten. Bardac zou haar gezin niet voor hem in de steek laten. Later zou ze dat wel doen voor Debussy. Het was toen al een kleine wereld so to speak. De inleiding door Florestan Bataillie was zeker geen overbodige luxe. Het was trouwens ook hij die de theatertekst schreef.
Verlaines leven zat vol passie en drank. Hij werd stapelverliefd op de jonge dichter Arthur Rimbaud, waarvoor hij zijn vrouw verliet en zich naar Brussel begaf. Samen doken ze naast in bed ook in liters absint, waardoor er opnieuw partnergeweld opdook. Uiteindelijk hield ook deze relatie geen stand. Verlaine raakte verarmd en stierf op 51-jarige leeftijd aan de rand van de maatschappij, ondanks zijn literaire faam. Toepasselijk werd de voorstelling aangevat met het gedicht Bibliophilie, geschreven op het einde van Verlaines leven, maar eerder neutraal naar het drama. Het is een warm en nostalgisch gedicht over een oud boek, waardoor wordt gebladerd.
Vervolgens klaterden de klanken zachtjes door de zaal. Door de sterke akoestiek met extra rust, maar laat het net dat zijn wat de Clair de Lune uit de Suite Bergamasque van Debussy liet inwerken zoals het moest, als een gedicht in noten waarbij Verlaines woorden duidelijk werden zonder letters.
Interactie
Het karakter van Paul Verlaine werd met groot sarcasme en smul rond het personage, neergezet door acteur Stefaan Degand, die zelfs het publiek betrok in de dronken arrogantie van de poëet. Geen ellenlange monologen, maar net dat tipje van de sluier dat het publiek in zijn greep houdt. Ook tijdens de muzikale delen van de opvoering, wist hij met zijn pathos en lichaamshouding het publiek nog stevig in de greep te houden, alsof hij ieder moment in je richting kon wijzen en dan een opmerking zou maken.
De muzikanten genoten mee, er was een fijne dialoog merkbaar in de blikken tussen Degand en Van Mechelen, alsof ze soms samen een persoon vertegenwoordigden. Het fijnzinnige nam Van Mechelen voor zijn rekening, de Verlaine die woorden schreef die het turbulente leven van de dichter spiegelden, maar erudiet op papier en in noten werden weergegeven – het genie achter de dronkaard. Verschillende fasen en bundels uit zijn leven kwamen aan bod. De gedichten uit zijn vroege leven, waarin alles nog licht en liefde was, maar waarin hij zijn zwakheden niet ontkende werden door Fauré in liedcyclus op muziek gezet onder de titel La bonne chanson. De latere fase van zijn leven, toen hij de bundel Ariettes Oubliées schreef, zou Debussy muzikaal volmaken.
Klank ruiken
De klankkleur van de gedichten van Paul Verlaine, die zo divers was, werd door de strijkers van het Desguin Strijkkwartet niet alleen voelbaar gemaakt voor het publiek, maar zelf gingen ze er zelf in op. Het leek alsof ze bij iedere opvoering, dat extra stukje getormenteerde hart van Verlaine ontdekken. Het kwartet in sol klein opus 10 en Après un rève van Fauré in een bewerking voor piano en cello i.p.v. zangstem liet het publiek achter in een waas van mooie melancholie om de man die zoveel meer was dan zijn problemen.
Een mooie ervaring daar in de kerk van Sint-Anne-Ten-Drieën. Trouwens ook een uitverkochte zaal.
Paul Verlaine (1844-1896)