Foto © Allidoor Delafaille
Op de vierde dag van het Zindering-festival, onderdeel van Festival van Vlaanderen Mechelen, werd weer duidelijk hoeveel men kan ervaren puur vanuit de stilte. Het ochtendconcert werd gebracht door het Akhtamar ensemble, dat het publiek een mix van emoties en beelden lieten ervaren, opwellend vanuit de mist van de Kaukasus.
Van bij het begin in 2014 was het voor het ensemble duidelijk dat zij zich wilden richten op muziek van Armeense oorsprong. Armeense muziek klinkt niet enkel virtuoos, warm en vol. Er schuilen de ziel en geschiedenis achter van een volk, een traditie, een lijden, een beleven en een enorm doorzettingsvermogen. Als muzikant biedt dit honderden mogelijkheden. Centraal staat componist Komitas, die de volledige Kaukasus haast als muzikaal etnoloog in kaart bracht. Zijn miniaturen vormen de basis van wat Akhtamar wil overbrengen.
Onmacht, vertwijfeling en passie
Om in de sfeer te komen, werd gekozen voor het eerste strijkkwartet van de Tsjechische componist Leos Janácek (1854-1928), de Kreutzer Sonate. Eigenlijk was deze sonate geen rechtstreeks antwoord op de Kreutzer Sonate van Beethoven, maar op het literaire werk dat Tolstoj schreef rond diens sonate. In zijn novelle, De Vioolsonate nr. 9 uit 1803, wordt de Kreutzer Sonate – ooit door Beethoven geschreven voor zijn vriend Kreutzer, die het omwille van de complexiteit niet wilde uitvoeren – een voorwerp van sensualiteit, verleiding en jaloezie. De man van een pianiste is razend jaloers op de violist met wie ze de sonate opvoert. Hij meent er de stem van de verleiding in te horen. De vrouw wordt uitgeput door zijn jaloezie en wordt tenslotte ook door hem vermoord. Tijdens de vier bewegingen, komen alle gevoelens naar boven. Deze compositie wil zoveel meer zijn van een mooie melodie. Men hoort vraagtekens, wanhoop, uitputting, spanning, maar ook de vermeende passie. Allemaal gevoelens die vanuit het niets opborrelen, vanuit de stilte.
Waarneming
Het is vanuit die zintuiglijke ervaring dat Akhtamar verderging met de miniaturen van Komitas, voor hun in een bewerking gegoten door de Armeense componist Aslamazyan. De thema’s gaan van wolken over liefdesverdriet en verlies. Zowel gevoelens als beelden worden in muzikale emotie omgezet. Dit alles inspireerde de jonge energieke Frans-Portugese componiste Judith Adler de Oliveira om een vervolg te maken door het schrijven van miniaturen gebaseerd op eeuwenoude Armeense volksmelodieën. De titel Enluminures verwijst naar een verlucht handschrift, waar miniatuurafbeeldingen worden aan toegevoegd. We mochten de wereldpremière ervaren.
Wanneer alles doorsijpelt, beseft men hoe krachtig de geschiedenis van een volk, de mooie omgeving, maar soms ook pijnlijke vertwijfeling en conflict, de opvoering oprecht en integer maakt. Vanuit die introverte hoek wordt alle emotie scherp beleefd – lieflijke landschappen, afscheid, passie. Je voelt het op de huid en ziet het voor je ogen.
Een reis doorheen een land van emotie.
Gezien op 11 december om 11 u, CC Mechelen