1572 is een belangrijk jaartal in onze nationale geschiedenis. Er zullen dit jaar nog vele boeken over verschijnen, maar een van de eerste die ik in handen krijg is dit rijk geïllustreerde, overzichtelijk ingedeelde naslagwerk van Arnout van Cruyningen.
1572 wordt gezien als het kanteljaar in de tachtigjarige oorlog en iedere Nederlander kent wel het gezegde ‘’op den 1e April 1572 verloor Alva zijn bril”. Maar ook in de Zuidelijke Nederlanden kennen wij (1572) als b.v. de Spaanse furie te Mechelen. Mechelen had eind Augustus 1572 de poorten geopend voor de Geuzen. Nadat het opstandelingengarnizoen en duizenden burgers begin Oktober de stad hadden verlaten, gaf Mechelen zich over aan Don Fadrique. De hertog van Alva wilde een voorbeeld stellen en liet de stad 3 dagen lang plunderen en verwoesten. Het bijzondere woeste optreden, de (Spaanse furie in Mechelen), waarbij niemand werd ontzien, en werd door Koning Filips II afgekeurd.
Opstand
Maar op 1 April 1572 – exact dag op dag 450 jaar geleden – zette de inname van Den Briel een reeks gebeurtenissen in gang, met verstrekkende gevolgen. Een opstand tegen het bewind van de Spaanse vertegenwoordigers van landsheer Filips II in de Nederlanden die lange tijd niet van de grond leek te komen, kreeg nu ineens vaart. De ene na de andere stad in Holland en Zeeland kwam in handen van opstandelingen en verklaarde zich (voor Oranje).
Wat ging aan dit kanteljaar 1572 vooraf?
Geschrokt door de zogenoemde Beeldenstorm had landsheer Filips II het besluit genomen een grote legermacht onder bevel van de hertog van Alva naar de Nederlanden te sturen, om een eind te maken aan ketterij en rebellie. Landvoogdes Margaretha van Parma achtte dat niet alleen ongewenst maar ook overbodig. De orde was immers al snel hersteld. Reeds voor Alva’s komst werd in Mei 1567 een streng plakkaat tegen het Calvinisme uitgevaardigd.
Vergelding
Willem van Oranje en vele anderen namen de wijk naar het buitenland voordat Alva in Augustus 1567 aan het hoofd van zijn troepen in Brussel arriveerden. Margaretha van Parma nam enkele maanden na Alva’s aankomst ontslag, waarop de hertog tot nieuwe landvoogd werd benoemd. Hij stelde o.m. de raad van Beroerten (onlusten) in, een speciale rechtbank die een groot aantal personen ter dood veroordeelden. De hertog van Alva was een echte houwdegen, een beproefd militair die Filips II al grote diensten had bewezen hij was er net als de koning van overtuigd dat de inwoners van deze streken alleen maar met geweld konden worden afgebracht van de ook door hem verafschuwde ketterij. Elk vorm van ongehoorzaamheid aan het koninklijke gezag was voortaan uitgesloten.
De inname van Den Briel op 1 April 1572 onder leiding van Willem van der Marck was het begin van het kanteljaar in de tachtigjarige oorlog. “Het is niets”, zou de hertog van Alva hebben gezegd over deze in eerste instantie niet noemenswaardige overwinning. Willem van Oranje, een van de belangrijkste edelen achter de opstand tegen het Spaanse bewind, ergerde zich aan het feit dat de Watergeuzen hun eigen plan trokken.
Boeiend
Arnout van Cruyningen vertelt op zeer boeiende wijze dat deze overwinning van levensbelang is geweest voor het vervolg van de opstand. In dat zelfde jaar werden talloze steden door de opstandelingen ingenomen, en langzaam aan ontwikkelde de opstand zich tot een ware oorlog, die uiteindelijk zou leiden tot de geboorte van Nederland.
Het boek 1572 Een kanteljaar in de tachtigjarige oorlog van Arnout van Cruyningen is verschenen bij uitgeverij Omniboek in een paperback uitgave blz 192 onderverdeeld in verschillende hoofdstukken prijs € 20,00 verkrijgbaar in de boekhandel als online.
Een gemakkelijk naslagwerk voor ieder die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de tachtigjarige oorlog en het jaar (1572).