Zonder Geloof, hoop en ravage is de recente evolutie in het oeuvre van Nick Cave nauwelijks te begrijpen. Het interviewboek – in samenwerking met The Guardian-journalist Sean O’Hagan – legt niet alleen de wortels bloot van ’s mans spirituele zoektocht, maar geeft tevens een inkijk in zijn zielepijn en worstelingen na de dood van zijn tienerzoon Arthur. Die viel in juli 2015 van een rots in Brighton (Verenigd Koninkrijk), waar het gezin Cave doorgaans verblijft.
Geloof, hoop en ravage is de neerslag van een hele reeks diepgaande gesprekken die Sean O’Hagan had met Nick Cave tijdens de coronapandemie. Hij haalde daarvoor de mosterd bij de lange interviews in de Paris Review, “die onder de baanbrekende redactie van George Plimpton het literaire diepte-interview tot kunst had verheven”. Omdat ze tijdens de coronaperiode toch tijd hadden, besloten O’Hagan en Cave het een kans te geven.
Zeldzaam
Nochtans zijn interviews met Cave vrij zeldzaam. “Ik haat ze”, zegt de muzikant daarover. “De hele opzet ervan is zo plat: je hebt een nieuw album uitgebracht, of een nieuwe film die je moet promoten, of een boek dat je moet verkopen. Na een tijdje ben je gewoon doodmoe van je eigen verhaal. Ik denk dat ik op een bepaald moment gewoon besefte dat dit soort interviews me niets opleveren. Het neemt alleen van alles weg. Ik moest naderhand altijd een beetje herstellen. Het was alsof ik mezelf weer bij elkaar moest harken. Zo’n vijf jaar geleden ben ik er dus mee gestopt.”
Radicaal anders
Het kan tellen als eerste antwoord in een heus interviewboek. Maar wie Geloof, hoop en ravage leest, begrijpt het wel: Cave houdt niet van leeg gepraat over niets. Small talk is niet aan hem besteed. Een gesprek moet de diepte ingaan. Dat blijkt ook uit de wending die de vorm van zijn jongste werk heeft aangenomen. “Op een gegeven moment werd ik het zat om teksten te schrijven in de derde persoon, met een gestructureerd verhaal, dat zich gehoorzaam van een begin naar een einde voortbewoog”, zegt Cave daarover. Zeker in Ghosteen is het narratief “radicaal anders. Er is niets lineairs aan die nummers. Ze nemen plotseling een andere afslag, ze barsten open of, erger nog, ze verpulveren waar je bij staat. Deze nummers bestaan op hun eigen onberekenbare voorwaarden”.
Zielsverwantschap
Het verlaten van het pad der lineariteit is op zich geen nieuwigheid voor Cave. Hij doet dat al sinds 2013, toen hij met zijn muzikale zielsverwant Warren Ellis echt samen muziek begon te schrijven. “Creatief gezien was dit een drastische verandering voor mij en ik had dit nooit verwacht: dat ik bij het schrijven van de muziek echt een partner zou hebben met wie ik zo’n zielsverwantschap heb. Dat was een radicale verandering die voortkwam uit de frustratie met de manier waarop ik het tot dan toe deed, namelijk een nummer schrijven en dat vervolgens aan de band presenteren.” Voor de liefhebbers: her en der in het boek doet Cave vrij gedetailleerd uit de doeken hoe die samenwerking precies verloopt. Daarbij geeft hij een unieke inkijk in de ontstaansgeschiedenis van sommige – iconische – Cave-songs.
Chaos
Vaak noemen recensenten nummers van Cave “spiritueel”, al verkiest de zanger veeleer de term “religieus”. “Ik werkte in een goddeloze wereld, op zijn zachtst gezegd”, antwoordt Cave op de vraag vanwaar die belangstelling voor het goddelijke kwam. “Mijn leven was extreem chaotisch en mijn muziek uiteraard ook, maar altijd probeerde ik iets van een spirituele thuis te vinden. Misschien was die chaos wel een van de oorzaken van mijn onderliggende hunkering naar een diepere wezenlijkere betekenis, maar dat weet ik niet zeker. Het idee dat er geen God of niets goddelijks zou zijn – geen spirituele mysteriën om over te spreken, niets buiten dat wat de rationele wereld te bieden heeft – kon ik gewoon niet accepteren.”
Vorm van bidden
Cave is niet zelf niet te vinden op sociale media. Dat wil niet zeggen dat er geen interactie met zijn fans zou zijn. In 2018 begon hij met een online project, The Red Hand Files. Fans konden er gelijk welke vraag stellen, Cave leest ze en beantwoordt er wekelijks een paar. Hij noemt het in het boek “een vorm van bidden”, tot verwondering van interviewer O’Hagan. “Voor mij creëert gebed een stille, contemplatieve ruimte, waarin de ziel aan het woord komt. En voor mij is gebed niet zozeer praten met God als wel luisteren naar de fluisteringen van zijn aanwezigheid – die niet van buiten komen, maar van binnenuit”, legt Cave uit. “Het is een uitwisseling op zielsniveau, waarbij we zorgdragen voor elkaar doordat we onze collectieve behoefte aan een luisterend oor met elkaar delen.”
Geschenk
Voor Cave is het de verderzetting van zijn In Conversation-tour, waarin hij met zijn publiek in gesprek ging en dat afwisselde met muziek en zang. De dood van zijn tienerzoon Arthur was de drijfveer voor die avonden. Het was zijn manier van rouwen. Maar, “rouw kan mensen in een duisternis brengen waarvan ze simpelweg nooit meer terugkeren”, weet de artiest. “Wat ik in wezen probeer over te brengen is het idee dat rouw een geschenk is. Rouw als een positieve kracht. Rouw kan, als we hem toestaan volledig tot wasdom te komen, uitgroeien tot een opstandige en soms muitende energie.”
Verlossing
Op de vraag wat zijn werk te zeggen heeft, is het antwoord even categorisch als verrassend: mijn songs zeggen niets, aldus Cave. “Ze vragen om iets.” Wat ze vragen? “Absolutie.” Kunst kan daarbij helpen, stelt de zanger. “Het kan fungeren als plek van verlossing, omdat ze de potentie heeft om schoonheid terug te brengen in de wereld. En dat is in zichzelf een manier om iets goed te maken, om ons met de wereld te verzoenen. Kunst heeft de kracht om de balans te herstellen, om onze fouten, onze zonden, te compenseren.” Dat geeft dan weer een gevoel van vrede met zichzelf. “Ik denk dat al het werk dat ik nu doe, hoe gevarieerd en hectisch het soms ook is, zich naar die innerlijke vrede beweegt, naar die behoefte aan bevrijding.”
Nick Cave & Sean O’Hagan, Geloof, hoop en ravage, KokBoekencentrum, Utrecht, 2024, 320 blz.
