Een verhaal over macht, geld, kapitalisme en tenslotte totale ondergang. Dat is de opera van Kurt Weill met libretto van Bertolt Brecht. Niets voor u, denkt u? Wel, vermoedelijk hoorde u toch al songs zoals Moon over Alabama en Whisky Bar, gecoverd door namen als zelfs The Doors en David Bowie. Maar zoals Pieter Bergé het aanhaalt, Kurt Weill is zoveel meer dan een schrijver van populaire liedjes. Das Kleine Mahagonny, eveneens op tekst van Bertolt Brecht kwam er voor het uiteindelijke werk Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny en bevatte 11 liederen die later deels in de opera zouden worden verwerkt.
Het ontstaan van het oeuvre speelde zich allemaal af in het Berlijn van de jaren twintig. Een stad waar alles mogelijk was en waar veel gevoelens en maatschappelijke thema’s hun weg vonden naar o.a. het toneel en cabaret. Kurt Weill was er een van de belangrijkste toneelcomponisten. Hij genoot zelfs internationale faam. Zijn Aufstieg und Fall der Stadt Mahagony zou de derde maal – na de eerdere Dreigroschenoper – zijn dat hij zou samenwerken met schrijver Bertolt Brecht, die gevoelig maatschappijkritisch was. Het waren tenslotte nog altijd de jaren na de Eerste Wereldoorlog en zonder dat iemand het toen al vermoedde werden de eerste zaadjes voor WO II reeds gepland. Een wervelende tijd vol ideeën, vragen en aanklachten. Voelde Brecht reeds wat zou volgen – de totale chaos door het te geforceerd en extreem te willen evolueren? Een onrust bij de burger? Zette hij zich daarom zo af?
Het verhaal gaat over een zelf gefantaseerde stad waarin drie slechteriken – Leokadja Begbick, Dreieinigkeitsmoses en Fatty der Prokurist Mahagonny stichten, een plaats waar alles mogelijk is mits geld. Gokken, prostitutie, drank en al wat men zich er verder bij kan inbeelden spelen natuurlijk een centrale rol. Uiteindelijk wordt de chaos zo groot dat alles in totaal verval geraakt en de stad van de aardbodem verdwijnt. Een literair-muzikale aanklacht, een waarschuwing zelfs voor de gevolgen van het kapitalisme. Is dat nog actueel zullen sommigen zich afvragen? Wel deze vraag op zich bewijst al hoeveel gevoelens de opera nog steeds kan losmaken. Om het heel actueel te zeggen: kijk maar eens naar de energiecrisis. Hebben we niet allen een beetje het gevoel in een fictief verhaal van macht terechtgekomen te zijn, waarbij we allen een beetje speelbal zijn van de grote fortuinen? Hoe geven we daar uitdrukking aan?
Kan kunst hier een rol in spelen is een andere vraag? Moet kunst zorgen dat men even kan ontsnappen aan de harde realiteit, of moeten we het aanwenden om een statement te maken?
Pieter Bergé wikt en weegt in zijn boekje dat niet enkel duiding wil geven bij de opera zelf. Hij duidt het werk binnen zijn tijdsgeest met de toenmalige politieke context in het achterhoofd, plaatst het bijbels-parabelachtige aspekt en bekijkt natuurlijk ook de opera-opvattingen van de schrijvers.
Het was een werk dat wilde schreeuwen en meerdere statements in een bompakket stopte. Pieter Bergé ontmantelt zorgvuldig.
Dit boekje is deel drie uit de operatheek; compacte boekjes over belangrijke opera’s n.a.v. nieuwe producties van Opera Ballet Vlaanderen. Uitgegeven door de Universitaire Pers Leuven i.s.m. Opera Ballet Vlaanderen, paperback 87 blz.