De Nederlandse schrijver Mar van der Veer (geb. 1951) is theoloog en musicus, twee disciplines die recht vanuit het hart komen. Hij is steeds gefascineerd geweest door de protestants gedoopte Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847). die van joodse afkomst was. Zijn geloof, hoe het in zijn correspondentie opdook en beleefde, werd het onderwerp van zijn doctoraat. Een boek voor de melomaan en geschiedenisfreak kon bijgevolg niet uitblijven.
Toegegeven, het moet voor iemand met de studie-achtergrond van van der Veer, bijzonder fascinerend zijn dat iemand in die periode een andere godsdienst aanhing als diegene waarin hij werd geboren. Het werd hem dan ook snel duidelijk dat de componist uit een zeer bijzondere familie kwam. Zijn geloof was hem allesbehalve opgedrongen ondanks zijn vader hem liet dopen, en net dat maakt alles zo oprecht.
Antisemitisme
Het was natuurlijk een woelige tijd, het antisemitisme groeide en componisten zoals Richard Wagner legden een joods vraagstuk op tafel, dat geleidelijk aan ongezonde vormen aannam bij bepaalde kringen van de bevolking. Van der Veer toetst de maatschappelijke verschuivingen aan maar liefst zesduizend documenten, brieven van Felix Mendelssohn-Bartholdy. Wat blijkt is dat Mendelssohn zijn afkomst niet afstreed, maar er stilaan afstand van deed ten voordele van zijn eigen Christelijke identiteit. Zijn muziek leende zich zowel tot katholieke als gereformeerde doeleinden, en hij schreef zeer met het grootste respect over zijn andersgelovige medemens. Toch bleek hij zelf helemaal niet liberaal in zijn opvatting, want hij hield heel erg vast aan de gereformeerde schrift.
Nuances
Mendelssohn was bovendien zeer taalgevoelig en ageerde tegen alles wat zijn opvattingen uit nuance trok. Men kon dan wel een andere christelijke opvatting hebben, maar atheïsme was erover en bovendien volledig belachelijk en aldus uitgesloten. Hij geloofde in de voorzienigheid van God, in het constant aanwezige van de Schepper die over zijn schepping waakt, hetgeen uiting geeft in zijn aquarellen en dromerig mooie kamermuziek. Hij werkte volgens de gunst van zijn Schepper en zou Hem dienen door al het schone hoorbaar te maken en emotie zo te laten inwerken dat men zowel geluk als beproeving kan waarnemen. Zijn muziek was tot het jaar voor zijn dood dan ook steeds een ode aan de schoonheid.
Zijn taalgebruik was veelzeggend over zijn geloof en was overtuigd dat alle goede dingen in zijn leven, het resultaat waren van zijn trouw aan die idealen. Wie goed doet, goed ontmoet. Tegenslag kon hem zwaar raken, uiteindelijk zou hij niet veel later dan zijn geliefde zus Fanny sterven. Zijn laatste composities verraadden het verlies en verdriet.
Recht door zee
Wie denkt dat dit boek een soort van vrome handleiding of lofzang is, heeft het fout. Het is een vlot lezend naslagwerk, waar naast het liefhebbende karakter van Felix Mendelssohn, ook een empathische collegialiteit van de biograaf achter schuilt. Gelovig of niet, het is als lezer ontroerend te vernemen hoe Mendelssohn recht voor de raap was, begeesterd gevoelig. Integriteit is een groot sleutelwoord. Van der Veer neemt u mee naar zijn eigen leven en hoe Mendelssohn er in past. Aan het eind van het boek, heeft u naast een hoop academische informatie ook een man leren kennen achter de componist. Zijn muziek beluisteren zal nooit meer hetzelfde zijn, alles krijgt betekenis. En zo was ook zijn eigen leven, het moest allemaal betekenis hebben.
Prachtig foto- en prentmateriaal, stevig voetnotenapparaat en alfabetische woordenlijst achterin, gevolgd door een handig archivarisch overzicht van het bestudeerde materiaal.
Een lijvig boek dat leest als een trein tijdens de Romantiek – Genegen aangeboden.
Uitgeverij Skandalon – http://www.Skandalon.nl – 545 blz. Hardcover – 39,50 €