Liefde-ondanks-alles in ontwrichte samenleving

by Geert De Cubber

Land van echo’s heet de debuutroman van Mark H. Stokmans. Daarin gaat de auteur op zoek naar vriendschap en liefde. Wat betekenen die in tijden van oorlog? Welke strijd is het waard te worden uitgevochten? En met welk harnas mag dat dan?

“Wat we in ons leven doen, echoot in de eeuwigheid.” Een kleine zoektocht via Google geeft geen uitsluitsel aan wie we dat citaat dienen toe te schrijven – dat is nu ook even niet de kwestie –, maar het is wel een goede samenvatting van Land van echo’s van Mark H. Stokmans. In zijn monumentale debuutroman schildert de auteur een verhaal van jarenlange onbereikbare liefde, passie en vriendschap. Hij doet dat tegen de achtergrond van drie oorlogen in Spanje. Dat land kende niet alleen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, maar daverde in de jaren 1930 evenzeer onder een burgeroorlog met bijbehorende terreur.

“De Duitser”

De roman begint wanneer Herman Kruyssen in november 1929 na ruim tien jaar omzwervingen te voet door Europa in Spanje komt. “De Duitser”, wordt hij genoemd, vanwege zijn blonde haar en zijn uniform. Kruyssen – Germàn voor zijn nieuwe Spaanse vrienden – vocht inderdaad voor Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar is een Nederlander. Hij wordt onder een Spaanse boom gevonden door Vicente, een gewezen soldaat in de Rifoorlog – in wat vandaag Marokko is. Waarover spreken twee soldaten? Over de gruwel van de oorlog, over de tijdelijkheid of de eeuwigheid van de dood en over verlammende angst. Stokmans schuwt de grote thema’s niet in zijn eerste roman. Tegelijk legt hij met zijn woordkeuze – “De Duitser”, “Germàn” – meerdere betekenislagen.

Onverschilligheid

Omdat hij zich welkom voelt, koopt Herman met het geld van zijn vader een oude Moorse herenboerderij. Langzaam maar zeker worden de kwade herinneringen aan de wrede oorlog minder duidelijk, al zullen ze nooit helemaal verdwijnen, zeker niet als plaatselijk het geweld opflakkert. Stokmans schetst helder een weinig fraai beeld van de beginnende strijd tussen fundamentalistische communisten en al even verbeten fascisten. Het is een bittere strijd die alleen maar verliezers kent. Onverschilligheid is meestal de enige manier om het – letterlijk – te overleven.

Ontregeld

Zeker onder het fascistische regime moet de spanning ondraaglijk zijn geweest. Die sfeer roept Stokmans moeiteloos op in Land van echo’s. Op de duur volstaat onverschilligheid zelfs niet meer: wie niet uitgesproken voor de machthebbers is, is een landverrader. Op grote schaal wordt gemoord en geplunderd. De hele samenleving is tot in het diepst van haar vezels ontregeld. Onder dictator Franco en tijdens de Tweede Wereldoorlog lijkt het even beter te gaan, al is dat maar van tijdelijke duur. Als Hitler definitief wordt verslagen, dreigt voor Spanje de complete isolatie tegenover de rest van Europa. Het is maar met de grootste moeite dat de gewone bevolking zich staande kan houden.

Ontwricht

Stokmans vertelt een verhaal van dertig jaar. Pas in november 1959 neemt zijn roman een einde. Op ruim 500 bladzijden schetst hij een onthutsend beeld van een ontwrichte samenleving die ondanks zichzelf tracht te leven. Als leitmotiv gebruikt hij de Kleine Weense wals van Federico Garcia Lorca. Dat gedicht over liefde-ondanks-alles vat mooi samen wat de auteur met zijn roman beoogt: “Ik hou van je, ik hou van je, ik hou van je, met je leunstoel en je dode boek voorbij de weemoedige doorgang, in de donkere zolder van lelies en ons bed van de maan en in de dans die de schildpad droomt”.

/ Boekinfo

Mark H. Stokmans, Land van echo’s, Ambo/Anthos, Amsterdam, 2022, 532 blz.

Misschien houdt u ook van:

Wij gebruiken cookies om onze website en de inhoud er van te optimaliseren. Akkoord