Paradijsvogels in cultuur en natuur

by Gustave Min

Er zijn van die boeken die je verbazen en verbluffen door hun schoonheid en je meenemen met de ontdekkingsreizigers, wetenschappers en kunstenaars die met hun wetenschappelijk werk, maar ook artistieke hoogstandjes een ongekende wereld open legden.

De uitvinding van de boekdrukkunst in Europa door Johannes Gutenberg, rond het jaar 1453, viel samen met de eerste bloei van het humanisme een beweging van wetenschappelijke vernieuwing. Om dat ook toen een beeld al meer vertelde dan 1000 woorden, werden hun boeken vaak rijkelijk voorzien van illustraties. Auteurs verzamelden alle mogelijke kennis die er over een onderwerp te vinden was en zo ontstonden de eerste natuur historische boeken.

In de vroege 19de eeuw gekenmerkt door industrialisatie, kolonisatie, kapitalisme en een opkomende democratisering werd ornithologie een echt mode verschijnsel. Niet alleen de adel maar ook steenrijke zakenlieden legde vaak gigantische verzamelingen naturalia aan. Ook de oudste dierentuinen in Nederland en België zijn in deze periode ontstaan. Waar de oudste wetenschappelijke dierentuin van dit type was echter Londen Zoo geopend in 1828 door de Zoological society of Londen.

Als hoofdstad van het gigantische Britse rijk was het de verzamelplaats voor exotische dieren. De grote rijkdom van wetenschappelijke interesse van de adel en de rijke industriëlen zorgden voor de nodige financiële middelen voor natuurkundige expedities, onderzoek en de publicatie van de resultaten in luxueuze vogelboeken.

Terwijl de meeste auteurs van de latere Victoriaanse vogelboeken rijke industriëlen waren, komt de achtergrond van Richard Bowdler Sharpe (1847-1909) neer overeen met die van zijn grote voorbeeld, John Gould. Sharpes vader was uitgever, en het was de bedoeling dat zijn zoon dat vak ook zou leren. Op 16 jarige leeftijd kreeg hij zijn eerste baantje bij de nog steeds bestaande boekenwinkel W.H. Smith in 1865 ging hij aan de slag bij Bernard Quaritch, een boekhandel die gespecialiseerd was – en nog steeds is – in kostbare werken. Amper 16 jaar oud begint Sharpe, die zoals veel andere ornithologen van zijn jeugd gefascineerd was door vogels aan zijn eerste publicatie, over Ijsvogels.

Hij overtuigde John Gerrard Keulemans, die hij in Leiden had ontmoet, om mee te werken en lithografische illustraties te verzorgen. Ondanks zijn jeugdige leeftijd was hij toen al aangesteld als bibliothecaris van de Zoological Society, waar hij kennis maakte met andere ornithologen, zoals John Gould en Henry Eeles Dresser. Sharpe werd ook aangesteld als curator van de verwaarloosde vogelcollectie van het British Museum, nu ondergebracht in het National History Museum in Londen. Onder zichtbaarheid en uitstraling van de vogelcollectie te vergroten begon Sharpe met de publicatie van een wetenschappelijke catalogus, de Catalogue of Birds of the British Museum (1874-1898, 27 volumes). Sharpe slaagde er in goede contacten te houden met de meeste verzamelaars, die hun collecties aan het Museum schonken in 20 jaar wist hij de collectie te verdrievoudigen tot bijna een half miljoen specimens.

Met Paradijsvogels in cultuur en natuur realiseerde Richard Bowdler Sharpe een waar meesterwerk. De tekeningen zijn van buitengewone kwaliteit en de inkleuring ronduit subliem. Paradijsvogels zweven zonder vleugels in de lucht dichtbij God. Ze hebben geen poten, omdat ze pas na hun dood op aarde neervallen. De vogel laaft zich aan de dauw of drinkt rechtstreeks uit een wolk en voedt zich met Manna. De zeelui van Ferdinand Magellaan (1480-1521), die als eerste de wereld rond zeilde, bazuinde dit verhaal rond. Zo kwamen de vogels aan hun naam.

Met verklarende inleidingen door Alexander Reeuwijk, auteur van boeken en artikelen over natuurhistorie en Steven Van Impe, curator van de erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen.

Het boek Paradijsvogels in cultuur en natuur

De mooiste afbeeldingen uit Birds of Paradise (1891-1898) van Richard Bowdler Sharpe is verschenen in een mooie hardcover editie blz 190 bij Uitgeverij Sterck & DeVreese prijs € 39,95 en is verkrijgbaar bij de betere boekhandel als online.

Misschien houdt u ook van:

Wij gebruiken cookies om onze website en de inhoud er van te optimaliseren. Akkoord