Katrien Vervaele doet het weer. Nog niet zo lang geleden lazen we de verhalen van de “echte” dierenartsen van toen. Die authenticiteit in het portret van mensen verwerken, kan ze als geen ander. Met die inzichten schreef ze ook haar jongste boek, waarmee ze in het kleine hartje kijkt van de stoere zeebonken van toen.
Het is trouwens het vierde boek in een reeks, waarin de schrijfster alle aspecten van het leven aan onze kust omschrijft. Geen verhaal van ijsjes en toeristen, maar verhalen die wijzen op een harde wereld, waarin de dood een steeds aanwezig thema was. Daarvoor sprak Vervaele opnieuw met echte mensen.
Hoe ga je om met de dood? Het feit dat het schip van je geliefde kan zinken, het feit dat je zelf kan omkomen? De enige remedie die de mens van toen al eeuwenlang had, was fantasie. Die fantasie kon alle richtingen uit. In de eerste plaats waren er veel verhalen waarin angst verweven zit als waarschuwing. De functionaliteit van verzonnen monsters en verschijnsels om een kind te waarschuwen, om een bemanning zonder al te veel verdere verklaring te beschermen.
Je was constant bezig met je eigen dood, met je eigen vergankelijkheid. Dingen die wij nu als stoere zeebonkerij zien, hadden hun lugubere kant. De oorbel van de zeeman diende helemaal niet om er sexy bij te lopen voor de meisjes aan wal, maar was regelrechte pasmunt voor diens eigen begrafenis, mocht hij ooit ergens aanspoelen.
Bijgeloof was redding, evenals fantasie. Het verbond ook mensen, al die verhalen. Men vertelde bij thuiskomst zo vaak over meerminnen – zeewijven – op een manier dat iedereen er haast zelf in ging geloven. De grens tussen realiteit en mythe vervaagde snel, waardoor er heel wat zeemanslegenden werden opgetekend die schommelen in het ijle, alsof ze zelf omhuld zijn door een waas van mist aan de ochtendkade.
Ook het echte geloof stond centraal, en ergens toch het geloof in een leven na de dood op welke manier dan ook. De dankbaarheid die men telkens voorop plaatste door aan een kapel te bidden bij een behouden thuiskomst zou de veiligheid van een volgende reis verzekeren. Maar ook de meer spookachtige versie van afterlife leefde in verhalen over geesten van overleden vissers. Wat het geloof in gevaar bracht, zoals bvb. de Vrijmetselarij, werd aan de duivel toegeschreven met minstens evenveel verhalen.
We leren ook een verhaal van kameraadschap en respect voor de doden, over het respect voor de eigendom van een overledene, ondanks niemand aan boord een cent teveel had. De verhalen over dreigende schipbreuken en onheil zorgden hier grotendeels voor.
Volksverhalen hebben hun functie en waarde binnen kader en tijd. Katrien Vervaele weet deze te vangen als in een soort van glazen bol vol verhalen, verpakt in een boek. Allemaal kleine verhalen zorgen voor een mooi kader over een vervlogen tijdgeest die wordt gegrepen.
Wilde u altijd al weten waar de zeemeerminnen vandaan komen, of waarom zeemannen hun tattoos hebben? Welke geesten je kunt ontmoeten op zee en wat je zeker moet doen om niet te vergaan… of misschien wat het vreemdste is dat iemand ooit ophaalde in zijn netten? Of u wil gewoon even griezelen?
Uw adres: Stichting Kunstboek – http://www.stichtingkunstboek.com
ISBN 978-90-58-56-659-1 – 174 blz. paperback
