Tussen 1400 en 1600 veranderde het wereldbeeld van geletterde Europeanen ingrijpend. Door reizen naar Afrika, Azië en Amerika kwamen zij in contact met mensen en culturen die totaal verschilden van wat men tot dan toe kende. Deze ontdekkingstocht buiten Europa werd niet alleen een geografische, maar ook een culturele confrontatie — én reflectie. In Vreemde Verwanten. De wereld buiten Europa 1400–1600 belicht historicus Ernst van den Boogaart deze cruciale periode van ontdekking, verwondering en beeldvorming.
Het boek toont hoe Europese reizigers en missionarissen vanaf de late middeleeuwen steeds meer informatie verzamelden over volkeren in het Verre Oosten, op het Afrikaanse continent en in de pas ontdekte werelden van Noord- en Zuid-Amerika. Aanvankelijk deden sterke verhalen de ronde, maar gaandeweg ontstond ook meer gestructureerde kennis. Nieuwe kaarten, reisverslagen, illustraties en gedrukte boeken hielpen de wereld letterlijk in kaart te brengen.
Van den Boogaart beschrijft hoe deze kennis niet losstond van de bestaande denkbeelden. Reizigers keken met ogen gevormd door de klassieke filosofie en het christelijke geloof. Mensen werden gezien als afstammelingen van Adam en Eva, als wezens met een ziel, geschapen door God — ongeacht hun huidskleur of gewoonten. In veel reisverslagen spreekt dan ook een fundamenteel spanningsveld: enerzijds fascinatie voor het vreemde, anderzijds de poging het onbekende te begrijpen binnen een Europees wereldbeeld.
Illustraties speelden daarin een belangrijke rol. Ze gaven visueel vorm aan wat woorden probeerden te beschrijven: exotische klederdracht, rituelen, of ‘barbaarse’ gebruiken. Toch was de onderliggende boodschap vaak dat ook deze mensen deel uitmaakten van de mensheid. Ze waren anders, maar niet onmenselijk. Vreemd, maar verwant.
Met veel oog voor detail en historische context laat Vreemde Verwanten zien hoe deze vroege beeldvorming niet alleen iets zegt over de ander, maar vooral ook over Europa zelf. Hoe zag men zichzelf, zijn plaats in de wereld, en wat betekende ‘beschaafd’ of ‘gelovig’? Het boek nodigt uit om na te denken over het ontstaan van stereotypen, over nieuwsgierigheid en superioriteitsgevoel, en over hoe het verleden nog altijd doorwerkt in hedendaagse wereldbeelden.
Vreemde Verwanten is rijk geïllustreerd met kaarten, prenten en documenten, en geeft een boeiend beeld van een wereld in verandering. Hoewel het boek oorspronkelijk verscheen rond 2019/2020 en niet overal meer verkrijgbaar is, blijft het bijzonder relevant. Een aanrader voor wie interesse heeft in cultuurgeschiedenis, wereldontdekkingen en de manier waarop mensen betekenis geven aan ‘het andere’.
Vreemde Verwanten, De Wereld buiten Europa 1400-1600 door Ernest van den Bogaart verscheen in een rijkelijk geïllustreerde hardcover uitgave blz 390 bij uitgeverij Vantilt in (2019/2020) ISBN 9789460044618.
*Dit boek is enkel nog antiquarisch verkrijgbaar.