Wat betekenen die monsters en draken die ons beloeren daar boven op de honderden middeleeuwse kerken en kathedralen in Europa? Wat is de betekenis van die vreemde beesten die we op draagstenen en kapitelen vinden, van die zeemeerminnen en groene mannen, van die creaturen die hun tong uitsteken, hun mond wijd open trekken of aan hun lange baard trekken? Wat betekenen die exhibitionistische mannen en vrouwen die zich tentoon stellen in de meest onfatsoenlijke houdingen? Wat doen al deze onchristelijke sculpturen in het huis van God? Via de Bijbel zoeken we naar verklaringen voor de vreemde, fantastische stenen sculpturen die overal prominent aanwezig zijn. Dit boek met zijn 374 afbeeldingen geeft een aparte en unieke kijk op de attitude van de middeleeuwse kerk.
Hoe ging de auteur aan het werk?
Het kan verkeren schreef Bredero, de bekende dichter uit de Gouden Eeuw. Het was con verwijzing naar hoe wisselvallig het leven kan zijn en waarvan dit boek het sluitend bewijs is Want merkwaardig is het wel. Na enkele decennia gefascineerd te zijn geweest door de heidense natuurreligies en het spoor van de megalietenbouwers te hebben gevolgd, groeide met de jaren de interesse in wat er recht tegenover stond; het christendom en zijn bouwwerken.
De reden hiervoor is eenvoudig. Na honderden prehistorische cultusplaatsen in Europa te hebben bezocht was het duidelijk dat talloze megalithische heiligdommen tijdens de periode van de kerstening werden vernield en hun bouwplaatsen overgenomen door de eerste kerken. De kennis van de bijzondere plaatskeuze en de geologische eigenschappen van de aarde waarvan men in de prehistorie bewust was, verdween hiermee in de nevelen van de geschiedenis. Een studie hierover werd uitvoerig beschreven in mijn eerdere boeken.
Vanaf de 7 eeuw werd Europa gekerstend en werden de heidense tradities in het christendom geïntegreerd waarbij de eenvoud van de toenmalige, ongeletterde bewoners op een subtiele en doordachte manier werd bespeeld. Waar een bronnencultus bestond, werd deze overgenomen door het nieuwe geloof, de bron werd in veel gevallen de plaatselijke doopput. In heilige bomen werden dan weer Mariakapelletjes gehangen; de Mariaverering werd het roomse antwoord op de aanbidding van heidense moedergodinnen. Allerlei andere voorchristelijke gebruiken werden eveneens gekerstend. De heidense jaarfeesten kregen een christelijk karakter en megalieten werden vernield of geïntegreerd in het kerkgebouw zoals nog steeds bij ontelbare vast te stellen is.
De auteur aan het woord
Als agnost had ik buiten het belang van de bouwplaats echter geen enkele binding met de kerkelijke leer. Uit de geschiedenisboeken herinner ik me de katholieke kerk als het geloofsinstituut dat eeuwen lang zijn macht misbruikte met dogma’s en wreedheden, gruwelijke perioden met veel bloedvergieten en de inquisitie met zijn martelingen en heksenvervolgingen. Neen, in onze kerkelijke geschiedenis waren niet veel positieve elementen te vinden.
Toch heeft de kerk in belangrijke mate de geschiedenis bepaald van de mens in de westerse wereld. Hoe wantrouwig en ongelovig ik ook was, wanneer ik voor een kathedraal stond of ze binnenwandelde was er enkel nog ontzag en zag ik een universeel symbool van perfectie en schoonheid. Praktisch iedereen die er zich voor open stelt, gelovig of niet, ervaart het gevoel van een mysterieuze aantrekkingskracht en een aparte sfeer, al weet men niet echt waarom. Dankzij verschillende publicaties de laatste decennia beginnen veel mensen zich echter te realiseren dat ons heel wat geheimen onthouden zijn.
Hoewel vandaag de kerken zo goed als leeg zijn tijdens de eucharistievieringen, is er meer dan ooit belangstelling voor de door de kerk onderdrukte kennis en inzichten die bewaard bleven bij de esoterische en gnostische stromingen en de mystici. Men gaat in middeleeuwse kerken en kathedralen op zoek naar de heilige geometrie die gebruikt werd in de architectuur waarvan genootschappen als de vrijmetselaars aan de basis lagen van de vele geheime symbolen en patronen die men er kan vinden.
Cois Geysen brengt een collectie van merkwaardige wezens samen in dit unieke naslagwerk.
We zien fabeldieren en diverse kleurrijke personages die hun mond wijd open trekken, de tong uitsteken en figuren die aan hun lange baard trekken. Andere dan weer zijn erfenissen uit de voorchristelijke Germaanse en Keltische cultuur. We bekijken waarom de bouwplaats en richting van kerken en kathedralen belangrijk was en wat de drakenfiguur hier mee te maken heeft. We zoeken een verklaring voor de expliciete afbeeldingen van naakte mannen en vrouwen die hun lichaam in de meest in onfatsoenlijke posities tentoon stellen. Kortom, de kennis van de bouwers maar ook de deugden en ondeugden van de middeleeuwen worden uitgebreid weergegeven.
Al is dit boek geen wetenschappelijke studie maar een fotoboek, probeert de auteur toch via onderzoek en passages uit de Bijbel antwoorden te vinden op de vraag wat de choquerende afbeeldingen betekenen die de zonde in de meest extreme vormen uitbeelden en in honderden kerken te vinden zijn. Hoewel dit alles moeilijk te plaatsen is in ons hedendaags denkpatroon is het meer dan duidelijk dat de gevoeligheden in de loop der eeuwen erg veranderd zijn.
Het kan echter eenvoudiger worden indien we ons de leef- en denkwereld van de middeleeuwse mens verplaatsen, in een tijdperk dat de straten open riolen waren en de bevolking publieke terechtstellingen als entertainment zag. Een periode van armoede, onwetendheid en bijgeloof, waarin schroom of preutsheid niet bestond. Dit alles in een ongecompliceerde samenleving.
Tenslotte is het eveneens een eerbetoon aan de vaardigheden en het vakmanschap van de steenhouwers van vele eeuwen geleden. Al bleef hun naam afwezig in historische bronnen, hun werk is er nog steeds om van te genieten of, al is het met enige bedenkingen, er bij stil te staan. In dit rijk geïllustreerde boek waarvan de foto’s werden genomen over een periode van tientallen jaren, bezoeken we kerken en kathedralen in verschillende Europese landen. We maken een reis door een wereld van vreemde creaturen waar zowel gelovigen als atheïsten er elk op hun eigen manier plezier aan zullen beleven.
Een stap in het boek : De WATERSPUWERS
Gargouilles of waterspuwers, iedereen kent ze wel, die vreemde creaturen die we op de dakrand van ontelbare Europese kerken en kathedralen vinden. Volgens sommige theorieën zijn het de versteende zielen van veroordeelden om de voorbij wandelende stervelingen aan de gevolgen van de zonde te doen herinneren. Anderen denken dat het duivels en demonen zijn die gespan bleven van de eeuwige verdoemenis en poortwachters van het huis van God werden. Of misschien hebben sommige historici gelijk en zijn ze simpelweg ontstaan uit een rijke menselijke
Volgens de overlevering dan weer dienden ze om kwade geesten af te weren en de parochianen te wijzen op het kwaad buiten de kerkdeuren. In de middeleeuwen geloofde men in demonen en dat onze wereld niet enkel bestuurd werd door God, maar er ook lagere krachten waren die controle hadden over het leven. Omdat de meeste middeleeuwse mensen ongeletterd waren, hadden de kerkleiders visuele voorstellingen nodig die hun de nodige schrik inboezemden.
Of gaat de oorsprong terug tot de oude Franse legende over de draak La Gargouille die lang geleden in een grot bij de Seine leefde? Hij zaaide chaos en paniek, bracht boten tot zinken veroorzaakte overstromingen en vernietigde alles wat op zijn weg kwam. De hele bevolking was bang en om zijn woede te sussen gaven de inwoners van Rouen hem regelmatig een menselijk offer, meestal een veroordeelde misdadiger.
In het jaar 600 kwam de geestelijke Romanus aan in Rouen en bood de toen nog heide bevolking aan ze van de draak te verlossen in ruil voor hun bekering tot het christendom De draak werd overwonnen door de kracht van het kruis en werd gespiesd en verbrand. Het hoofd met de lange nek werd als trofee en herinnering opgehangen aan de stadsmuur en later aan de nieuw gebouwde kerk. Ook dit zou geleid hebben tot de gargouilles die we vandaag op kerken en kathedralen zien.
Dit en nog meer ontdek je in Monsters, Exhibitionist en andere bizarre wezens in kerken en kathedralen zoals zelfs waterspuwers in de vorm van de Alien naar de gelijknamige film en zelfs King Kong.
Auteur Cois Geysen, uw gids op deze ontdekkingsreis, onderzoekt al ruim vier decennia het esoterisch erfgoed in binnen- en buitenland. Gewapend met de camera fotografeerde en bestudeerde hij jarenlang de bizarre en mysterieuze beelden in ontelbare kerken en kathedralen. Eerder maakte hij een studie over de geologische eigenschappen van de bouwplaats van de eerste heiligdommen en de diepere betekenis ervan. Over deze materie publiceerde hij verschillende boeken en geeft hij regelmatig lezingen over verschillende onderwerpen.
Monsters, Exhibitionist en andere bizarre wezens in kerken en kathedralen door Cois Geysen verscheen bij uitgeverij Aspekt met een k! in een rijkelijk geïllustreerde uitgave blz 259 € 29,95 ISBN 9789464871029 www.uitgeverijaspekt.nl