Open brief aan Mrs. Sophie Wilmès
Mevrouw de Eerste Minister,
Het is als kunstenaar, maar vooral als burger, dat ik me vandaag tot u richt om op te helderen wat mij een misverstand lijkt.
Tijdens de plenaire vergadering van het Parlement op 16 april 2020 heeft de heer De Smet u ondervraagd over het sociale statuut van kunstenaars en de gevolgen van de lockdown. U bevestigde de verlenging van de referteperiode voor het behalen en het behouden van het “artiestenstatuut”. Contracten voor opdrachten die door de maatregelen niet verwezenlijkt kunnen worden, komen echter nog niet in aanmerking.
Het tweede deel van uw antwoord aan mijnheer De Smet heeft mij bijzonder gestoord. Ik citeer: “Ik weet dat [deze maatregelen met betrekking tot werkloosheidsuitkeringen voor kunstenaars] een schrale troost zijn als je een kunstenaar bent en je je wilt en vooral moet uitdrukken voor een publiek. Ik hoop dat ze andere manieren vinden om dit te doen, om op hun eigen manier door deze crisis te geraken zonder al te veel problemen”.
Ondanks de magere troost die uw regering aan de kunstenaars geeft, geloof ik dat deze woorden, denk ik, goedbedoeld waren. Deze reactie zou echter kunnen suggereren dat kunstenaars vooral te lijden hebben onder het feit dat ze zich niet in het kunnen uitdrukken. Dit lijkt me in een aantal opzichten problematisch.
Ten eerste is het niet zo dat kunstenaars door de crisis niet meer kunnen zingen en dansen, maar dat ze hun huur niet meer kunnen betalen of niet meer naar de winkel kunnen.
Bij het kunstenaarschap hoort inderdaad het tonen van onze kunst aan een publiek. Het lijkt me echter bijzonder ongepast om ons probleem te reduceren tot een narcistische frustratie.
De lockdown brengt de uitoefening van ons beroep in gevaar. Net als vele andere sectoren hebben wij onze activiteiten gestaakt. Net als de anderen blijven we in ons kot. Net als anderen lijden we aan een gebrek aan lucht en ruimte. Net als de anderen willen wij de verspreiding van het virus een halt toeroepen en onze verantwoordelijkheid nemen voor het welzijn en de gezondheid van iedereen. De gevolgen voor onze beroepen zijn echter niet dezelfde als voor andere.
U wilt dat we “veilig door deze crisis heen komen”. U moet weten dat deze crisis voor de culturele sector, de op één na zwaarst getroffen beroepssector in België, al een catastrofe is.
Voorstellingen, concerten of films worden maanden, zo niet jaren, voorbereid. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van ruimtes, teams, fondsen en technische uitrusting. Als de lockdown eenmaal is opgeheven, zullen we onze activiteiten niet zomaar van de ene op de andere dag kunnen hervatten.
Ons leven is geen film die je gewoon kunt pauzeren. Het leven zal voor ons niet hervatten zoals het was op 12 maart. Het zal enige tijd in beslag nemen voor de wederopbouw, waarbij de kunstenaars – in het “beste” geval – werkloos zullen zijn zonder compensatie voor uitgestelde en geannuleerde contracten, tijdens en ook na de lockdown. Wie probeert het ‘artiestenstatuut’ te bekomen, heeft een bijna onmogelijke missie.
Dit zijn slechts enkele concrete voorbeelden van de gevolgen die deze crisis voor ons zal hebben.
Je hoopt dat de kunstenaars “op hun eigen manier” door deze crisis heen komen. Kunstenaars, maar ook technici, zonder wie voorstellingen onmogelijk zijn, hebben altijd al een kwetsbare positie gekend.
Ziekteverlof bestaat niet in onze beroepen. Overuren ook niet. Noch de dertiende maand. Evenmin als ouderbonussen of compensatiedagen. Maar zonder ons, technici en makers, zou een hele sector met duizenden vaste jobs in elkaar storten. Onze situatie was al precair; met deze crisis wordt het nog erger.
De lockdown ondermijnt niet onze behoefte om ons uit te drukken; het benadrukt de ongelijkheden in onze sector en het gebrek aan erkenning en aandacht van de overheid voor onze specifieke problemen. Zo zien we oneindig veel oningeloste beloften voor het creëren van een echt artiestenstatuut.
Wij, kunstenaars en technici, zijn werknemers die, net als andere werknemers, belastingen betalen en actief deelnemen aan de maatschappij, die we verrijken met onze verhalen, onze werken, onze series, onze films, onze muziek, onze dansen, onze installaties, onze dromen.
De huidige situatie van kunstenaars reduceren tot een frustratie over de behoefte aan expressie is het ontkennen van de realiteit van duizenden mensen. Het is ontkennen dat de komende economische crisis en de desastreuze gevolgen voor de culturele sector en met name voor kunstenaars en technici, zich zullen voordoen.
Van onze kant proberen we onze jobs veilig te stellen en onszelf te richten op de toekomst, terwijl we tegelijkertijd het welzijn en de veiligheid van alle burgers garanderen.
Ik hoop dat deze brief u een iets nauwkeuriger beeld geeft van de situatie van een kunstenaar in lockdown en de realiteit van zijn of haar beroep.
Clément Thirion
*Cultuurpakt blijft een objectieve informatiebron en publiceert deze brief, geschreven door een gastschrijver, louter als kennisgeving.
Bron en foto: Le Soir, 20 april 2020