Ondanks het opmerkelijke succes bij de première in 1655, werd Francesco Cavalli’s opera Il Xerse overschaduwd door de daaropvolgende versies van het verhaal van Xerxes I, de grote Perzische heerser, niet in de laatste plaats door Händels blijvend populaire Xerxes. Deze mijlpaaluitgave is de eerste opname van Cavalli’s opera in de nieuwe kritische editie van Bärenreiter en is de audioversie van de audiovisuele productie die onlangs op het Dynamic-label is uitgebracht:
‘Thanks to Muscato’s direction, Giovanna Fiorentini’s decisive costuming, and the remarkable vocal and dramatic talents of the cast, each character has an appealing individuality that propels the story with effortless clarity.’ (American Record Guide)
Hier krijgt u het geheel gepresenteerd op dubbele CD bij label Naxos. Het betreft een Dramma per musica in proloog en drie acts uit 1655 met een libretto van Nicoló Minato.
Hoofdrollen:
Dioklea Hoxha, Carolina Lippo, Ekaterina Protsenko, Sopranen
Gaia Petrone, Mezzo-sopraan • Carlo Vistoli, Contratenor
Orchestra Barocca Modo Antiquo – Federico Maria Sardelli: Het barokorkest Modo Antiquo, opgericht door Federico Maria Sardelli in 1984, verenigt musici die begiftigd zijn met virtuositeit en een grondige kennis van de talen en praktijken van historische uitvoering. Het orkest was te zien op vele festivals en in theaters over de hele wereld. Het heeft veel opgenomen voor labels als Naïve, Sony Classical, Glossa en Deutsche Grammophon, met een indrukwekkende discografie van meer dan veertig albums waaronder vele wereldpremière-opnames.
Francesco Cavalli was de opvolger van Monteverdi en de meest invloedrijke operacomponist in Venetië in het midden van de 17e eeuw. Zijn dramma per musica, Il Xerse, was vernieuwend voor die periode, met een verward plot van genegenheid en relaties gebaseerd op geschiedenis in plaats van mythologie. Het enorme succes was niet in de laatste plaats te danken aan Xerse’s bizarre en overdreven karakter en zijn beroemde liefdesverklaring aan een boom, ‘Ombra mai fu’. Cavalli’s Il Xerse is commedia dell’arte-theater dat een exotische wereld creëert die gericht is op het inboezemen van ontzag bij het publiek, versterkt met muziek die een lawine van emoties overbrengt.
De première in Venetië werd waarschijnlijk gedirigeerd door Cavalli vanaf het klavier. De opera was zeer populair in Italië, niet in de laatste plaats vanwege Cavalli’s zetting van “Ombra mai fu” (later bekender gezet door Händel): negen verschillende hernemingen werden in heel Italië gegeven terwijl Cavalli leefde.
In 1660 werd Cavalli overgehaald om naar Frankrijk te reizen om een nieuwe opera te produceren voor het huwelijk van Lodewijk XIV in Parijs. Al snel raakte hij verstrikt in hofintriges die ervoor zorgden dat de geplande opera, Ercole amante, niet op tijd klaar was en op het laatste moment moest worden vervangen door een herneming van Xerse. Xerse werd met balletten gegeven door Cavalli’s rivaal Jean-Baptiste Lully, die de officiële hofcomponist in Frankrijk was geworden. Het hele spektakel duurde acht of negen uur en het Franse publiek had weinig waardering voor een opera in een vreemde taal en gaf de voorkeur aan de dansmuziek van Lully. De opera werd in veel verschillende versies opgevoerd. In zijn Parijse vorm werd de plot, afgezien van de extra balletsuites, herschreven om het meer sympathiek te maken voor het hof, inclusief de verbetering van Xerse zelf tot een meer koninklijke rol vergelijkbaar met de status van de koning van Frankrijk – wat een verandering van het register van de rol noodzakelijk maakte, oorspronkelijk geschreven voor een castraat (hier dus een contratenor), tot een bariton. Veel van de recitatieven werden ook herschreven. Bewaard gebleven manuscripten, waaronder Cavalli’s eigen aantekeningen van uitvoeringen van Xerse in Venetië, Genua, Napels en Bologna, tonen duidelijk aan dat hij vaak materiaal aanpaste, knipte en reorganiseerde terwijl elke productie werd voorbereid. (bron: Wikipedia)
Laat u zich gerust onderdompelen in het extatische, uitbundige geheel. Fijn dat er naar de enscenering wordt verwezen en de verkrijgbare DVD. Een glimp naar de cover doet u al meteen wegdromen naar al dat uitbundig genot. Ook de cover van de dubbele CD spreekt trouwens boekdelen.
Naxos 8.660536-37
www.outhere-music.com